Vefatının 56. yılında, sevgiyle…
*
“Çok şükür aşığım.
Bana o denli geliyor ki bir tek beşere, yüz milyonlarca beşere,
Bir tek ağaca, bütün ormana,
Tek bir niyete, birçok düşünceye
Ve fikre âşık olmadan yaşamak,
Yaşamak değildir.
…”
Bu kelamlar 115 yıl evvel doğan ve tahminen de doğduğu anda bile gözlerinden safi cümleler fışkıran adama ilişkin; Nazım Hikmet’e.
Hep biyografiler yazdım; ancak bugün onun aşklarını yazmak istiyorum. Zira Nazım, aşklarından doğan sözcüklerle “Nazım Hikmet” oldu. Ya da en azından bu benim görüşüm ve nedense bu görüşte yalnız olmadığımı düşünüyorum…
İlk aşkı Nüzhet
“O mavi gözlü bir devdi.
Minnacık bir bayan sevdi.
Kadının hayali minnacık bir konuttu,
Bahçesinde ebruli hanımeli açan bir konut.
…”
Bu şiir, Nazım’ın birinci aşkını anlatıyordu. Bahçesinde ebruli hanımeli açan o minnacık konutta Nazım ile yaşamak isteyen minnacık bayanın ismi Nüzhet’ti; şimdi 15 yaşındaydı. Nüzhet ve Nazım, gazeteci Muhittin Birgen sayesinde tanıştı.
Nüzhet, Tiflis’e gitti. Nazım da çabucak akabinde yetişti. Moskova Üniversitesi’nde okuyan genç bir delikanlıydı Nazım ve bütün hoş kızların gözü üzerindeydi. Ancak yüreği yanmıştı bir sefer, kor kor öbeklenmiş, mengenelere sıkıştırılmıştı işte. Bu türlü bir hissi, birinci sefer, Nüzhet’e karşı duyuyordu. Kaçınılmaz son gerçekleşti; Nazım ve Nüzhet, 1921’de evlendi.
Ancak kaçınılmaz diğer sonlar da vardı; ayrılık üzere. Nüzhet’in İttihatçı yakın bir akrabası Nazım’a duyduğu öfke ve nefrete pürüz olamıyor, genç kıza daima konutuna dönmesini söyleyen mektuplar yazıyordu. Çok gençti ve bu kadar baskıyı kaldıramadı Nüzhet. Nazım’ı terk ederek konutuna döndü…
Ülkeler ayrılığı, Lena
Nazım da Nüzhet’in akabinde Türkiye’ye dönmüştü. Fakat yüreği ne bu ayrılığı ne de Nüzhet’in bir profesörle evlendiğini görmeyi kaldırabildi. Moskova’ya geri döndü.
Burada METLA Tiyatrosu’nda Ludmilla Yurçenko ile tanıştı. Onun için ismi Lena’ydı. Bir müddet sonra evlendiler. Aslında her şey güzel gidiyordu.
Elbet yeniden ayrılık vakti gelip çatacaktı. 1928’de Nazım’ın Türkiye’ye dönmesi gerekiyordu. Lakin Lena için vize vermediler. Böylelikle ülkeler ortasında sessiz sedasız, şiirlerde çağlayacak bir ayrılık yaşandı.
Ve büyük aşkı Piraye
Piraye, 16 yaşındaydı Sedat Örfi ile evlendiğinde ve artık de boşanmıştı işte. 2 çocuklu yalnız bir bayandı. İşte bu devirde tanıştı Piraye ve Nazım; 1930’da.
Delice bir sevdaydı ortalarındaki; tarifsiz bir tutku. Kalbinin kızıl saçlı bacısı olarak tanım ediyordu onu. Fakat evlilikleri sürecinde 13 yıl boyunca Nazım hapisteydi. Kim bilir, tahminen de onca şiiri yazdıran da işte bu aşkın uzak yaşanışıydı.
Ona mektuplar yazdı; sandıklar, kutular tablolar yaptı Nazım. 24 yaşındaki hoşlar hoşu Piraye de Nazım’ı için kitap, pak çamaşır taşıyordu. Piraye, Nazım’ın tek moral kaynağıydı.
Sonra bir gün, öylesine sıradan bir gün, dayısının kızı Münevver, Nazım’ı ziyarete geldi. İkisi de evliydi. Lakin tekrar de ortalarında bir kıvılcım oluşmasına mani olmamıştı. Ötesi yok, Nazım sırılsıklam âşıktı işte.
1948’de bir af bekleniyordu. Nazım, Münevver’e kocasından boşanmasını söyledi. Birlikte yeni bir hayata başlamayı teklif etti. Piraye’ye de bir mektup yazıp her şeyi olduğu üzere anlattı.
Piraye, her zamanki üzere kocasından gelen aşk mektubunu açtı; lakin okudukları karşısında yıkılmıştı. Tekrar de hiç ses etmedi ve boşanma isteğini kabul etti.
Ancak işler Nazım’ın planladığı üzere gitmedi. Beklenen af gerçekleşmemişti. Münevver de bu türlü bir riske girmek istemedi ve kocasına döndü. Nazım da Piraye’yi kaybettiğiyle kaldı.
Ona af dilemek için bir mektup yazdı. Anca Piraye, ölse de aşkından, bir daha Nazım’a hiç dönmedi…
Affın akabinde Münevver ile Nazım
Piraye ile yaşadığı bu durumdan sonra, nihayet af çıkmıştı. Nazım ile Münevver, evlendi. Nazım’ın ömrü boyunca sahip olacağı tek çocukları bu evlilikten doğdu; Mehmet Nazım.
Nazım, daha Mehmet 3 aylıkken Rusya’ya kaçtı. 1951’den sonra da çıkan kararla Türkiye’ye dönmek hayal olmuştu. Münevver, fakat 1961’de İtalyan müellif Joyce Lussu’nun yardımıyla Nazım’ın yanına Varşova’ya gitti. Fakat Nazım, aşktan beslenmeye devam etmiş, burada kendine yeni bir hayat kurmuş, Vera ile evlenmişti…
Doktoru Galina
Nazım, Türkiye’den kaçtığı birinci vakitlerde hekimi Galina Grigoryevna ile evlendi. Nazım’ın hayatını paylaştığı; fakat hiç şiir yazmadığı tek bayandı.
Münevver bu kademeyi kaçırmış, Vera ile karşılaşmıştı.
Son aşkı Vera
Nazım ve Vera, 1956’da, Vera şimdi 24 yaşında iken tanıştılar; 1960’ta evlendiler. Bundan sonra tüm şiirlerini Vera için yazdı Nazım…
Vakitleri az kalmıştı aslında. Nazım 3 Haziran 1963’te hayata ve Vera’ya veda etti.
“Gelsene dedi bana
Kalsana dedi bana
Gülsene dedi bana
Ölsene dedi bana
Geldim, kaldım, güldüm, öldüm…”
Aşk ve Nazım Hikmet
Aşk ve mevt ortasında yaşadı Nazım. Hayatında birçok bayan oldu; ancak biz en çok Piraye ve Vera’yı bildik. Kalbinden geçenleri bilmeyi isterdim diye düşündüm daima. Sonra Nazım’ın Piraye’yi bırakışını okuduğumda ne çok üzülmüştüm. Vakit geçtikçe de onu anladığımı fark ettim. Demek hayat geçiyordu ve aşk denilen şey, bu türlü bir şeydi. Şiirler yazmanın bedelini hayat bir halde ödetiyordu. Yoksa epey his yüklü yazan adam, her seferinde nasıl olur da aşık olduğu bayanı öylece bırakıp gidebilirdi…
Aşık olmanın bedeli… Epey hoş hislerin karşılığı nasıl oluyor da her insanın hayatına ödenmesi gereken bir bedel olarak yerleşiveriyordu. Piraye, Nazım’ın akabinde hayatına kimseyi almadı ve kendi yalnız dünyasında onu sevmeye daima devam etti. Kitaplara bahis olacak bir aşk yaşamak kolay değildi. 1995’te Piraye öldüğünde, oğlu Memet Fuat, annesinin ölümünü “Küçük Dev Bayanı Kaybettik” diye duyurdu. Piraye, kalbinde Nazım’ın sonsuz aşkı ya da tahminen öfkesiyle gitti.
Nazım ise, bin bir çelişkiyle göçüp gitmişti. “Seni kol saatimin kayışına yazdım Piraye” demişti Nazım. Halbuki saatinde“Vera” yazıyordu.
Gönlünden neler geçti, nerede vazgeçti, nerede pişman oldu sanki Nazım. Bunu bilmek imkansız elbette. Lakin yeniden de herkesin kalbine düşen bir his var sonuçta.
Ve ne olursa olsun, kalbine geçiremediği sözlerle, Piraye’siyle, Vera’sıyla, aşkla beden bulan bir Nazım Hikmet geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Ruhun şad olsun Nazım Hikmet…
*
Damla Karakuş
Instagram:
