Yapay Zeka #1 : ”Türkiye için yapay zekânın kıymeti ve yapay zeka faaliyetleri”
”Merhaba sevgili Ensonhaber takipçileri. Yapay zeka teknolojilerini sizlere daha güzel anlatmak ve sizlerin bu bahis hakkında daha fazla bilgi sahibi olabilmeniz için yeni bir yazı dizisi başlatıyoruz. Bu yazı dizimizde merak ettiğiniz bütün yapay zekâ bahislerini incelemeye çaba edeceğiz. Daha sonra ise yapay zekâ hususlarını görüntü içerikleriyle desteklemeye çalışacağız.”
Bir bilgisayarın yahut bilgisayar denetimindeki bir robotun çeşitli faaliyetleri zeki canlılara emsal formda yerine getirme kabiliyeti olarak tanımlanan yapay zeka, günümüzde epey tanınan hale gelmesine karşın hala bu teknoloji hakkında gereğince bilgi sahibi değiliz.
Yapay zeka teknolojilerine giriş yapmadan evvel, öncelikle bu teknolojinin ülkemiz için ne derece değerli olduğunu sizlere daha ayrıntılı anlatabilmemiz için bu kısmımızda, Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi kurucusu sevgili Halil Aksu ile keyifli bir sohbet gerçekleştirdik.
Sohbetimize aşağıdan ulaşabilirsiniz.
– Öncelikle Halil Aksu kimdir? Biraz kendinizden bahsedebilir misiniz?
GelecekHane isimli yeni kuşak idare danışmanlık şirketini, 2014 yılı başında kurdum. Şu an 10 kişilik bir grupla Türkiye’nin önde gelen kurumlarına idare danışmanlığı hizmetleri veriyoruz. Dijital dönüşüm, gelecek stratejileri, inovasyon programları ile büyümelerine, yenilenmelerine, gelişmelerine katkılarda bulunuyoruz.
Bunun dışında Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi’nin fikir babası ve kurucusuyum. Türkiye’de yapay zeka farkındalığını artırmak, ekosistemi geliştirmek için çalışıyoruz.
Bolca üniversite ve liselerde konuşmalar yapıyorum, kıymetli tepe ve konferanslarda sunumlar yapıyorum, beş adet yayınlanmış kitabım var, bilhassa gelecek senaryoları ve dijital dönüşüm alanlarında ülkemizin kanaat liderleri ortasında sayılırım.
– Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi’nin kuruluş maksadı nedir ve neler vadediyor?
Mayıs 2017’de başlattığımız bir farkındalık ve ekosistem inisiyatifidir. Yapay zekanın değeri yadsınamaz. Ülkemizde yapay zekanın hakikat anlaşılması, farkındalığın gelişmesi için, uğraş sarf ediyoruz. Yüzlerce kuruma ulaştık, binlerce beşere seminer verdik, etkinlikler düzenledik, farkındalığın önemli bir formda artmasını sağladık.
Bir başka hedefimiz ise yapay zeka ekosistemini geliştirmek. Bunun için tüm paydaşlarla tanışmaya çalışıyoruz. IBM, Google, Microsoft üzere dünya teknoloji devleriyle temastayız. Öbür yandan da yerli teşebbüslerin envanterini tutuyoruz, akademik dünyada olan bitenleri takip ediyoruz.
Özel dal ile akademi ve teşebbüsçüler ortasında, teknoloji devleri ile başka paydaşların tanışmalarını sağlıyoruz, ortalarında iş birlikleri kurguluyoruz. Böylelikle ekosistemin gelişmesini ve ekonomik bedelin artmasını sağlıyoruz
“ÇOK YAKINDA SES GETİRECEK ADIMLAR ATILACAK”
– Türkiye’deki yapay zeka faaliyetlerini öbür ülkelere kıyasla nasıl değerlendiriyorsunuz?
Yapay zekanın bilimsel alanında ABD, İngiltere ve Kanada üzere ülkeler başı çekiyor. Bunların uygulamaya dönüşmesi konusunda tekrar ABD menşeli internet ve teknoloji devleri öndeler. Öteki yandan Çin çok önemli yatırımlar yapmakta. Orada da ismi çok bilinmeyen, ancak kendi dünyalarının devleri olan internet ve teknoloji şirketleri hiç de üzücü değil.
Türkiye bilimsel manada dünyayı çok yakından takip ediyor, kıymetli katkılarda bulunuyor. Yurt dışındaki değerli üniversitelerle ortak araştırmalar yapan üniversitelerimiz ve hocalarımız bulunmaktadır.
Özel kesim yeni uyandı. Lakin bugünlerde çok tanınan, büyük şirketlerin tümünde projeler devam etmektedir. Büyük bir yetkinlik açığı bulunmaktadır. Yapay zeka uzmanları istihdam etmek için büyük bir uğraş devam etmektedir.
Kamu da yavaş lakin emin adımlarla uyanmaktadır. Devlet bahsin ehemmiyetinin farkındadır. Pek yakında kıymetli adımlar atılacak, daha çok ses getirecek ve ülkemizi, üniversitelerimizi, kamuyu ve özel kesimi ileriye taşıyacak adımlar atılacaktır.
– Sizce ülkemiz yapay zeka teknolojilerine gereken ilgiyi gösteriyor mu?
Kesinlikle evet. Akademik çalışmalar tüm hızlıyla devam ediyor. Özel dal çok büyük ilgi göstermektedir. Mayıs 2017’de birinci teşebbüsçü envanterini çıkardığımızda 15 adet yapay zeka teşebbüsü vardı. Bir yıl sonra sayı 40’ı buldu. Bugün – yani birinci sefer saydığımızdan iki yıl sonra – 100’den fazla yapay zeka teşebbüsü bulunmaktadır. Kimileri yatırım aldı, kimileri ihracata başladı.
Etkinliklerin, buluşmaların, projelerin sayısı her geçen gün artmaktadır. Daha çok yetişmiş insan kaynağı olsa, daha çok proje yapılacak. Bundan ötürü üniversitelerde ve özel eğitim kurumlarında data bilimi, yapay zeka ve gibisi mevzularda onlarca master ve sertifika programı açıldı ve büyük ilgi görmektedir.
Kamuda da ulusal güvenlik, otomasyon ve optimizasyon alanlarında pek çok projenin olduğunu duyuyoruz, görüyoruz. Ulusal yapay zeka stratejisi üzerinde çalışmalar başlamış durumda.
Yani özetle büyük ilgi var. Somut çalışmalar başlamış ve tüm süratiyle artarak devam etmektedir. Daha da gelişecektir.
“PEK ÇOK MESLEK YAPAY ZEKAYA KURBAN GİDECEK”
– Birçok ülkede yapay zekanın insanları işlerinden edebileceği konuşuluyor. Sizce yapay zeka ülkemizdeki iş dallarında insan gereksinimini azaltacak mı?
Yapay zeka, robotlar ve gibisi ileri teknolojilerin istihdam üzerine olan tesirleri bazen bizi epeyce ürkütüyor, en azından endişelendiriyor. Sanki robotlar tüm fabrikalardaki mavi yakalı çalışanların yerine mi geçecek? Sanki yapay zeka hekimlerin, avukatların yerine mi geçecek? Kitlesel işsizlik mi oluşacak? Olursa, bu insanları neyle meşgul edeceğiz, neyle geçindireceğiz?
Bir yandan teknolojik gelişim pek çok yeni fırsat doğuracaktır. Öbür yandan kesinlikle pek çok meslek yahut misyon yahut personellik otomasyona kurban gidecektir. Toplum olarak, iktisat olarak, siyaset olarak buna nasıl karşılık vereceğiz? Nasıl hazırlanacağız? Senaryolar nedir? Alabileceğimiz önlemler nedir? Şartsız vatandaşlık fiyatı (universal basic income) tek deva, hatta gerçek deva olmayabilir. Otomasyonun gelişmesi için çalışan bilim insanı kadar, bunun iktisat ve toplum üzerine olan tesirlerini de çalışması gereken bilim insanı olmalıdır.
Durum önemli. Umarım bir dermanı bulunur. Dilerim ki bu gelişmeler insanlığın ve medeniyetimizin gelişmesine katkıda bulunur. Türkiye Yapay Zeka Tepesi’nde bahsettiğim üzere, benim teklifim çok kolay. Otomasyon sayesinde randımanı topyekün yüzde 20 artıralım, cuma günü tatil olsun, hafta sonu üç gün olsun. Olmaz mı? Bence olur, olmalı, tasarlarsak, talep edersek, azmedersek olur…
Bu mevzuda pek çok araştırma bulunmaktadır. Oxford Üniversitesi’nde araştırmacılar Carl Benedikt Frey ve Michael Osborne, 2013 yılında değerli bir yayınladılar. Bu rapor oldukça ses getirdi, çünkü hangi mesleklerin hangi yılda teknoloji ile ikame edileceğini öngörmeye çalıştı. Bu çalışmalarından dolayı epey bir yere davet edildiler ve pek çok konuşma yaptılar.
Başka değerli bir çalışma, MIT ekonomisti olan Daron Acemoğlu ve takımının araştırmalarıdır. Şubat 2018’de okumaya bedeldir.
Daron Acemoğlu, çok kıymetli tespitlerde bulunuyor. Özetle ‘job replacement’ yerine ‘task replacement’ olacak diyor. Yani çiftçi çiftçilik yapmaya devam edecek, ki zati yapıyor, lakin daha yüksek teknolojiler kullanacak, bir ekip vazifeleri teknoloji üstlenecek, işin vasfı artacak, katma bedel yükselecek, çiftçinin bedeli artacak, iktisat gelişecek. Temel fikir bu, benim de çok beğendiğim ve desteklediğim bir görüştür.
“YAPAY ZEKA YETERLİCE HAYATIMIZA GİRECEK”
– Yapay zeka teknolojileri ülkemizde en çok hangi alanlarda kullanılıyor?
Araç kullanırken çoğumuz navigasyon sistemi kullanmaktayız. Hatta navigasyon sistemi ile sohbet etmekteyiz. Sesli asistanlar hayatın her yerine girecek, sıradan bir özellik olacak. Doğal içgüdümüze hitap ettiği için 3-5 yıl içinde sesli asistanların olmadığı bir hayatı hayal etmekte zorlanacağız.
Arama motoru sonuçları, toplumsal ağlardaki içerik, izleyeceğimiz sinema tavsiyeleri, satın alacağımız eser teklifleri, gideceğimiz tatil yerleri, akşam yiyeceğimiz yemeğin ne olması gerektiği, ne vakit ve ne kadar spor yapmamız gerektiğine kadar yapay zeka tabanlı asistanlar bize bildirecek. Bizi kendimizden daha güzel tanıyacak.
Bir yandan ürkütücü, başka yandan bunları esasen yapmaya çalışan birisi için büyük kolaylık, büyük verimlilik. Tüm angarya planlama, rezervasyon, takip, denetim, raporlama ve gibisi işleri bırakın ferdî asistanınız yapsın, siz asıl işlerinize odaklanın.
Bugün hastaneye gittiğinizde hayatınızı ve sıhhatinizi genelde bir doktorun bir uzmanlığına ve onun kendi tecrübesine ve bilgisine teslim ediyorsunuz. Ya bilgisi kâfi değilse? Ya o gün berbat bir haber aldı, morali bozuksa? Ya kendisi hastaysa, ilaç kullanıyorsa? Sizden evvelki hastasını kaybettiyse?
Cebinizdeki cep telefonu ve kamerası ve internetteki sıhhat bilgi tabanları sayesinde cildinizdeki bir lekeyi çektiğinizde, onun tasa edilmesi gereken bir husus olup olmadığını, cep telefonunuzdaki uygulama bir dakika içinde size söyleyebilir, hem de binlerce tabibin ve bilim beşerinin tecrübesine başvurarak. Bunu hangi tabip yapabilir ki?
Bugün mahkemeye gittiğinizde avukatınızın, savcının ve nihayetinde hakimin sağduyusuna, hukuk anlayışına, şahsî tecrübelerine ve bilgilerine emanetsiniz. Ya makûs bir gün yaşadılarsa? Ya sizi sevmedilerse? Ya mevzuyla ilgili ailelerinde bir hassasiyet varsa?
Yanlış anlaşılmasın. Hekimlere, avukatlara, mimarlara, öğretmenlere daha uzunca bir müddet, tahminen de her vakit muhtaçlığımız olacak. Çünkü bizler, yani beşerler beşeri varlıklarız. İnsan beşerle olur. Lakin yapay zeka ve benzeri teknolojiler hayatımızı kolaylaştırır, güzelleştirir. Çiftçinin traktörü üzere, şirketin fotokopi makinası üzere, otomatik telefon santrali üzere, buhar makinesi ve içten yanmalı motor üzere. Teknolojiyi ne gayeyle ve nasıl kullandığımız aslolandır.
– Son vakitlerde gerçek hayatta var olmayan insan modelleri üretebilen yahut insanların yalnızca sesini dinleyerek nasıl bir görünüme sahip olduklarını tespit edebilen yapay zeka teknolojilerini sıkça okuyoruz. Sizce yapay zekadan hakikaten korkmalı mıyız? Şayet varsa muhtemel tehlikelerden bahsedebilir misiniz?
Dost yahut düşman teknoloji olmaz. Dost yahut düşman olan insanın ta kendisidir. Hepimiz her gün elimize tekraren bıçak alıyoruz. Elma soymak için, ekmeği dilimlemek için, salata hazırlamak için. Nadiren ve yeryüzündeki pek az insan eline aldığı ekmek bıçağı ile bir aile ferdine saldırmakta, ya da sokağa çıkıp rastgele birilerini bıçaklamaktadır.
Yapay zeka da bu biçimde düşünülmelidir. Nükleer teknolojiler üzere, tıbbi alanda, güç alanında kullanıldığı üzere, savunma endüstrinde de kullanılmaktadır, insanlık tarihinde bildiğimiz kadarıyla iki sefer insan üzerine nükleer kapasitesi olan bombalar atılmıştır.
Yapay zeka savunma endüstrinde kullanılmaktadır, kullanımı artacaktır. Otonom silah sistemleri (AWS) etik manada büyük bir tartışma mevzusudur. Kesin ateş buyruğunu sistem mi vermeli, insan mı vermeli? Bir kaç on yıl ve bir kaç yüz insan mevti daha üzerinden geçecek ve insanlık bu soruyu tartışmaya devam edecek…
Yapay zeka finans piyasalarında kullanılmaktadır, kullanımı artacaktır. Mikrosaniyeler mertebesinde finansal süreçler yapılmaktadır. Bu teknolojiye sahip olmayan, finans piyasalarında muvaffakiyete ulaşması imkansızdır.
Yapay zeka medyada ve bilhassa toplumsal ağlarda kullanılmaktadır, kullanımı artacaktır. Seçim manipülasyonları, moda tercihleri, manipülatif haberler, popülist fikirler, insanları tüketime teşvik edecek bilgiler şuurlu bir biçimde yayılmaya devam edecektir.
Üsttekilerin tümünün yanı sıra, trafik sorunu fakat yapay zeka ile çözülebilecek. Kanserin çözülmesi araştırmalarına yapay zeka çok büyük katkılarda bulunacak. Bir siparişinizin en kısa müddette bulunduğunuz yere teslim edilmesi yapay zeka sayesinde daha mümkün ve daha verimli hale gelecek. Ve daha sayısızca olumlu örnek verilebilir.
– Geçtiğimiz haftalarda, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in ”Yapay zeka teknolojilerinde en güçlü olan, dünyayı yönetir.” biçiminde bir açıklaması var. Buna katılıyor musunuz?
Yapay zeka mutlaka çok değerli ve kritik bir teknolojidir. Hayatın her alanını etkileyecektir. Lakin bir teknolojide üstünlük elde etmek, tüm dünya hakimiyetini ele geçirmek manasına gelmeyecektir.
Elektrik çok kıymetli bir temel teknoloji. Kimsenin inhisarında değil. Ancak GE, Siemens, vb. dünya devleri ortaya çıkarmıştır. Petrol kimsenin monopolünde değil, lakin ExxonMobil, Shell, BP üzere dünya devleri ortaya çıkarmıştır. İçten yanmalı motor kimsenin monopolünde değil, lakin Volkswagen, Toyota üzere dünya devleri ortaya çıkarmıştır.
İnternet de kimsenin inhisarında değil, lakin Google, Amazon, Facebook üzere dünya devleri ortaya çıkarmıştır. Yapay zeka alanında da en ileride olan şirketler bunlar. Bunlarla direkt rekabet içinde olan Baidu, WeChat, Alibaba üzere Çinli devler var. Şimdi kayda kıymet bir Rus devi bulunmamaktadır. Lakin tahminen geri planda, güvenlik, savunma, emniyet, istihbarat alanında çalışan kesinlikle çok değerli şirketler vardır.
Yapay zeka ile dünyaya hükmetmeye çalışmak yerine, insanlığın en büyük kederlerini çözmeye odaklanmak çok daha pahalı olabilir. Sağlıktan güce kadar, iklim probleminden herkese eğitime kadar, denizlerin temizlenmesinden sürdürülebilir tarıma kadar, Birleşmiş Milletlerin ‘Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ (SDG) olarak tanımladığı bahislere odaklanmalıyız
“YAPAY ZEKA ÖĞRENMEK İÇİN ÇOK FIRSAT VAR”
– Son olarak, yapay zeka teknolojilerine meraklı ve bu alanda kendini geliştirmek isteyen okuyucularımıza neler söylemek istersiniz?
Çok kıymetli bir soru.
Artık mazeret yok. Çok fazla imkan var. En yanlışsız kaynak internet. Coursera, Udacity, Udemy üzere MOOC denilen internet tabanlı kursları takip etmek ve buradan işin programlama boyutunu, bilgi bilimi boyutlarını, ve yapay zeka mevzularını süratlice ve kapsamlı bir halde öğrenebilirsiniz.
Dünyanın önder üniversitelerinin yapay zeka kursları ve bu kursların gereçlerini YouTube ve gibisi ortamlarda bulmak, öğrenmek, çalışmak mümkün.
Tabii ki ülkemizin önde gelen üniversitelerinde çok pahalı lisans ve yüksek lisans programları var. Çok güçlü matematik bilgisi ister, âlâ programlama bilgisi ister, biraz da merak, fizik, genel ilgi alaka gereklidir, yararlıdır. Öteki değerli bir kaynak teknoloji devlerinin bulut ortamlarıdır. IBM, Microsoft, Google, Amazon, Facebook, SAP ve SAS üzere şirketlerin bulut ortamlarında kurslar, örnek sorunlar ve bilgiler, ve hesaplama ortamları bulunmaktadır.
Tabii ki ilgi, merak, istikrar ve disiplinli çalışma çok kıymetli. Bu çeşit işlerde somut problemler bulmak, somut ve işe fayda tahliller geliştirmek en başarılı ve en motive edici yaklaşımlardandır. Dolaysıyla işin tekniğini öğrenmek kadar, tıpkı vakitte bir sorun tespit etmeli, ona işe fayda bir tahlil geliştirmelidir. Böylelikle ekonomik bir paha dahi oluşabilir, hatta girişimciliğin önü dahi açılabilir…
Yapay Zeka yazı dizimizin birinci kısmının sonuna geldik. Türkiye Yapay Zeka İnisiyatifi kurucusu sevgili Halil Aksu‘ya, bu keyifli sohbet için bir defa daha teşekkür ediyoruz. Çok yakında yepisyeni yapay zeka içerikleri ile karşınızda olacağız. Bizi takip etmeye devam edin.
Aşağıdaki kontaktan Ensonhaber Teknoloji Instagram hesabını takip ederek aktüel teknoloji haberlerine anında ulaşın.
