Ece Ayhan’ı 17. mevt yıl dönümünde sevgi ile analım…
*
“İçinde bulunduğum toplumla kapışan bir adamım ben” diye başlıyor Ayhan kendini anlatmaya. Tüm hayatını şiirle şekillendiren, şiir dendiğinde ayakları bir türlü yere basmayan şairin 10 Aralık 2000 tarihli röportajından ayrıntılar ise şöyle…
AMA BEN OPTİMİST OLAMAM
– Neden kara şairsiniz ve karaşınlık nedir?
Pek çok şeyi benim ortaya attığımı sanıyorlar, halbuki o denli değil. Karaşın sözlükte var, sarışının tersi! Ben karamsarım, karşıtım lakin siz benim yanıma gelin de ben alışılmamış olmayayım, diyorum.
– Ya karaduygululuk?
Aa o başka alışılmış. Fakat ben optimist olamam. Bütün hocalarımız, annelerimiz, babalarımız bize palavra söylemiş. Mesela, Baltacı Mehmet Paşa ve Katherina birebir yerde bulunmamışlar bile! Fatih’in gemileri karadan yürütmesi diye bir olay yok, adam akıllı; Haliç’in sonunda tersane kurduruyor ve Bizans donanmasını haklıyor. Hezarfen Ahmet Çelebi cambazmış. Galata Kulesi’nden kendini atıyor, topuğunu kırıyor. Daha çok örnek var bu türlü. Hâlâ palavra söylüyorlar. Bak tarihe, biz sorumlu değiliz de, hayır! Hâlâ “sözde” diyorlar.
ASLINDA MEMURLUĞU İSTEMİYORDUM
– Siyasal’da okudunuz, iki-üç yıl kaymakamlık yaptınız. Devlet memurluğundan, resmiyet aykırısı bir şair, müellif olmaya nasıl geçtiniz?
Zaten oradaydım ben. Şiir yazmaya Zeyrek Ortaokulu’ndayken başladım, güzel hocalarımız vardı. Kaymakamlığı bir arkadaşımın sayesiyle yaptım, dilekçelere imza atacaksın yalnızca, demişti. Aslında memurluğu istemiyordum.
– Edebiyat dünyasına nasıl girdiniz?
Ankara’ya 1953’te birinci gittiğimde, bir kültür derneği vardı. Bülent Ecevit de üye, daha siyaset filan yok hayatında. Orada akşam karatahta dersleri veriliyordu. Atonel müzik üzerine. Biz de oraya giderdik. Müzikte yapılan şey, şiirde niçin yapılmasın diye geldi aklıma. Karşıtlığı da anlatırdı bu, karalığı da anlatırdı. Bunun üzere bir sürü şey etkiledi beni.
MEĞER BEYNİMDE TÜMÖR VARMIŞ
– Ecevit’le nasıl bir bağınız vardı?
Resim eleştirmenliği yapardı. Merhabamız vardı yalnızca. Bir yerde bulunmuş olmaktan kaynaklanan. 21-22 yaşlarındayız. Ancak yıllar sonra oldu ilgimiz. Kanlıca’da Can Yücel’le komşuyum. Apansızın kalp krizi zannettim, meğerse beynimde tümör varmış. Bunun üzerine Yaşar Kemal ve Can Yücel açıyor telefonu İsviçre’ye, Gazi Yaşargil çabucak gönderin, diyor. Yıl 1974, ben 43 yaşındayım. Kendimi İsviçre’de buldum. Ameliyat masraflarını, o vakit da Başbakan olan Bülent Ecevit karşılamıştı. Pasaport almamı da o sağladı. Artık cebinden mi ödedi, bilmiyorum.
– Kelam açılmışken, siz bu ameliyat dönüşünde, sizi gönderen insanlara dava açtınız galiba, toplanan parayı aldılar diye…
Öyle bir şey yok canım. Dedikodu. Çok eski bir olay ya. Adam öldü artık, olmaz. Brunel Nefes Nefese kitabında, “Öldüğüm vakit bir şey istemiyorum, yılda bir defa mezarlıktan kalkmak isterim ve yakın bayiye gidip gazete ve mecmualara bakmak isterim, dünyada neler olmuş diye” diyor. Bu fantezi olağan. Artık bir şey söylenmez.
KİMSE BİLMEZ, AMA…
– Şiirde anlatım kapanıklığını niçin seçtiniz?
Hayır karşıdakinde kabahat! Benim bir Fayton şiirim yayımlandı, 58’de, Pazar Postası’nda. Kimse bilmez, ancak orada şöyle bir şey var, Fikriye Hanım, Atatürk’ün Latife Hanım ile evlendiğini öğrenince, Ankara’ya geliyor ve faytonla köşke gidiyor, içeri alınmayınca faytona binip intihar ediyor.
Ahmet Muhip Dranas bu şiiri okuduğunda, “Son derece manalı, benzersiz yeni!” demişti. Anladı, Fikriye Hanım olayını bildiği için! Bunun üzere katmanlar var benim şiirimde.
– Yeniden de sıkıntı şiir sizinkisi…
Zor değil, aslında şiir işte budur. Bakın, bir yanda Shakespeare’i düşünün, ben Shakespeare değilim olağan, o da katman katmandır. Artık okuyucu üşeniyor. Lakin bilen biliyor.
– Zorluk deyince Yort Savul mesela… Bir şiirinizin ismi, bir kitabınız da Yapı Kredi’den Bütün Yort Savul’lar ismiyle çıktı. Bir aydın bunun Ermenice ya da Rumca olduğunu söyledi. Biri ‘Daüssıla’ manasında, dedi.
Hiç alakası yok! Yunus Emre’de geçiyor. Türkçe. Kenara çekilin, savulun demek! Padişah gelirken söylenirmiş. Benim kabahatim ne, yort nidası unutulmuş yahu.
BENİM KABAHATİM NE BURADA
– Lisanla oynamak nasıl bir his pekala?
İçinde bulunduğum toplumla kapışan bir adamım ben. Türk edebiyatındaki bütün büyük müellifler büyük aileye mensuptur. Tevfik Fikret’ in Abdülhamit’ e verdiği altı ya da sekiz tane şiiri vardır, buyur, benim kabahatim ne burada? Biz parasız yatılıyız. Sokak çocuğuyuz. Ağzımızın bozukluğu oradan geliyor. Meczup kabul edilmişliğimiz oradan geliyor. Her şeye karşıyım. İki tekke vardı benim gençliğimde. Bir doğu tekkesi, Kemal Tahir’ in. Bir de batı tekkesi Sebahattin Eyüboğlu’ nun. Biz ikisine de gitmedik. Eyüboğlu benim için “Şiiri rahat bıraksın” demiş. Bırakır mıyım?
YURTTAN SESLER KOROSUNA KARŞIYIM
– Hayatınız daima bu türlü hırlaşmayla mı geçti?
Niye hırlaşmayayım! Ben şair filan değilim, etikçiyim. Kafiye kullanmam yurttan sesler korosuna karşıyım. Ferdî davranırım.
– Hayatta kapışmadığınız, hırlaşmadığınız biri oldu mu? Daima yalnız mı oldunuz?
Pek olmadı. İdris Küçükömer, Cihat Burak… Düşünsem birkaç kişi daha bulurum. Vardığım noktadan mutluyum. Evlendim, oğlum oldu, artık torunum da var. Karım kanserden öldü. Yalnız değilim ben yahu. Oğlum bankada çalışıyor. Dedesi baktı ona, büyüttü.
– Siz ilgilenmediniz mi?
O daha düzgün bakardı, bende para pul yoktu.
İMKANLARIM YOKTU
– Daima yoksul miydiniz? Şiirden para hiç kazanmadınız mı?
Yok canım. Artık lakin kazanıyorum, o da az. Yapı Kredi ile mutabakat yaptık, onlar kitapları basacaklar, masrafları ödeyecekler. Avucumla su içerdim ben. Mesela yılbaşı cümbüşlerine gitmem. İmkanlarım yoktu. Elektriği, suyu olmayan meskenlerde yaşadım vakit zaman. Çengelköy’den karşıya geçecek param olmazdı. Hatta bir sefer biri sordu, sen nasıl geçiniyorsun, dedi. Valla sıkıntı oluyor dedim.
– Bir periyot Çanakkale’de yaşadınız…
Orada Belediye bana personel takımı vermişti, SSK’da yatmıştım. Yürüme zorluğu olunca, Metin Üstündağ ve karısı beni buraya getirdiler. Bir yıldan fazla hastanelerde yattım. Bacağımı keseceklerdi sonra kurtardılar.
– Huzurevine gelmeye nasıl karar verdiniz?
Çanakkale’deki meskeni kapattık. Burayı bulan Başbakan Ecevit. Hüsamettin Özkan’ı, Yüksel Yalova’yı, Gemici isminde bir bakanı görevlendirmiş. Evvel Maltepe huzurevindeydim. Lakin sonra hastaneye gittim. Zira beni kazara ölecek adamların yanına koymuşlar; altına yapanlar vardı. Ben kusmaya başladım. Mülkiyeliler el atmışlar. Burada âlâ bakıyorlar. Yavaş yavaş yürümeye başladım, yürüteçle. Daha evvel yürüyemiyordum. Okuyorum, yazıyorum.
(Röportaj: Hürriyet Pazar Ece Ayhan)
Damla Karakuş
Instagram:
