Kara delikler, nötron yıldızları ve teorik astrofizik üzerine araştırmalar yürüten Özel, birebir vakitte NASA Astrofizik Komitesi Başkanlığını, NASA Lynx Uzay Teleskobu Bilim ve Teknik Takımı Başkanlığını ve Uzay Ufku Teleskobu Bilim Kurulu ve Modelleme ve Tahlil Çalışma Kümesi Başkanlığını yürütüyor.
EİNSTEİN İLE TIPKI LİSTEYE GİRDİ
Astrofizik konusundaki başarılı çalışmaları münasebetiyle 2015’te Amerikan Fizik Derneği onur üyeliğine ve 2013’te Türkiye Bilim Akademisi üyeliğine seçilen Özel’in, Amerikan Fizik Derneği Maria Goeppert Mayer Mükafatı, Harvard Radcliffe Enstitüsü Bursu, Kaliforniya Berkeley Üniversitesi Miller Enstitüsü onursal profesörlüğü bulunuyor.
Ünlü fizikçi Albert Einstein, matematikçi John Nash üzere dünyanın en tanınmış bilim insanları ile birlikte 20 kişilik “Büyük Fikirler” listesine ismini yazdıran Özel, son olarak ODTÜ Üstün Hizmet Ödülü’ne layık görüldü.
20 YILDIR KARA DELİKLERİN PEŞİNDE
Prof. Dr. Feryal Özel, bilim dünyasında çığır açması beklenen Memleketler arası Olay Ufku Teleskobu projesi kapsamında bir ortaya gelen bilim adamlarının, Dünyaya 53 milyon ışık yılı aralıktaki Virgo grup yıldızındaki M87 Galaksisi’nin merkezindeki harika masif kara deliğin görüntülenmesine ait açıklama yaptı.
20 yıldır kara deliklerin görüntülenmesi üzerine çalışmalar yaptığını lisana getiren Özel, 200 bilim insanından oluşan takımın, dünyanın farklı noktalarına kurulan 8 teleskobu sanal olarak birbirine bağlayarak elde ettikleri birinci kara delik fotoğrafını nisan ayında basın toplantısıyla kamuoyuna duyurduklarını anımsattı.
M87 galaksisinin merkezinden görüntülenen devasa kara delik
“SIR ÜZERE SAKLADIK”
Özel, kendisinin de kara deliklerin modellemesinin yapıldığı Uzay Ufku Teleskobu Bilim Kurulu ve Modelleme ve Tahlil Çalışma Kümesi Başkanlığını yürüttüğünü aktardı.
Uzaydan 2017’de aldıkları dataların açıklanmasının 2019 Nisan ayını bulduğunu bildiren Özel, şu bilgileri verdi:
“Dünyanın farklı yerlerindeki radyo teleskoplarla elde edilen X-ışını datalarını birleştirerek oluşturulan kara delik fotoğrafı, dünyanın 5 kentinde eş vakitli basın toplantılarıyla kamuoyuna duyuruldu. Bilim insanları, duydukları heyecanı anında paylaşmak ister. Doğal ki kara deliği 2018 Ağustos ayında birinci gördüğümüzde çok memnun olduk, fakat 2019 Nisan ayına kadar hiç kimseye bir şey söyleyemedik. Zira hem emin olmamız hem de yayınları hazırlamamız gerekiyordu. Birinci kara delik imgesini aldığımızı sır üzere saklamak oldukça zordu.”
IŞIĞIN YOK OLDUĞU KARA BİR BOŞLUK
Özel, görüntüledikleri kara delik fotoğrafına ait, “Kara deliğin ortasında, ışığın büsbütün yok olduğu kara bir boşluk; etrafında ise gazların daima döndüğü bir kısım bulunuyor. Yer çekiminin tesiriyle bu gazlar, kara deliğe hakikat gidiyor lakin bir taraftan da etrafında dönüyor. Kara deliğin etrafı de bu nedenle parlak görünüyor. Yani etrafı simit, ortasında bir delik var üzere görünüyor.” açıklamasını yaptı.
“BU DAHA BAŞLANGIÇ”
“Kara deliğin görüntülenmesi ile birlikte daha evvel bilim dünyasında bilinmeyen hangi sırrın ortaya çıkarıldığına” ait soruya karşılık Özel, “Bu bir başlangıç diyelim öncelikle. Bundan sonra, bu deneyin başarılı olduğunu gösterdikten sonra olağan ki çok daha kademesi olacak.” dedi.
Einstein’in Genel Görelilik Teorisi’nde kara deliklerin kainattaki en garip cisimler olarak bilindiğine işaret eden Özel, şöyle konuştu:
“Gerçekten kara deliklerin özellikleri var mı yok mu sorusunun yanıtını arıyoruz. Şu ana kadar gördüklerimize nazaran, ‘gerçekten de ışığın da kaybolduğu bir hacim var. Işığın ortaya çıkamaması demek hiçbir bilginin bize ulaşamaması manasına geliyor. Yani kara delikler, kainattan bağıntısız ufak adacıklar yaratıyor güya. Bunun alışılmış ki çok çeşitli testlerini yapabileceğiz artık. Daha evvel daima kara deliğin etrafındaki tesirlerine bakarak ne olduğunu anlamaya çalışıyorduk. Birinci sefer bu olay ufkunun varlığını, ışığın yok olduğunu kendi gözlerimizle görebiliyoruz. Alışılmış ki çok daha farklı şeyler yapabileceğiz bu bilgilerle.”
“TEMEL BİLİM ARAŞTIRMALARININ HAYATA YANSIMASI BÜYÜK”
Prof. Dr. Feryal Özel, kara deliklerin görüntülenmesinin günlük yaşama rastgele bir tesirinin bulunup bulunmayacağına ait soruyu yanıtlarken, temel bilim araştırmalarında elde edilen dataların hayata da çok büyük yansımalarının bulunduğunu, buna örnek olarak icadından yıllar sonra lazerin ameliyatlarda kullanılır hale geldiğini, cep telefonlarına yüklenen GPS sistemlerinin de Einstein’in Genel Görelilik Kanunu sayesinde çalıştığını aktardı.
Bu teori sayesinde uyduların yerlerinin doğrulandığına işaret eden Özel, “Bundan 100 yıl evvel ortaya konmuş bu teori, artık adres bulmada tüm dünyadaki insanlara kolaylık sağlıyor. Yani temel bilimde karşılaştığımız kavramlar, kesinlikle insanın hayatını ve teknolojiyi bir gün etkiliyor. Lakin bu olmasa bile insan meraklı ve keşfetmekten zevk alan bir yapıya sahip. Büsbütün insan ruhunun keşfinden kaynaklanan bir araştırma.” diye konuştu.
“EİNSTEİN TEORİSİNİN TAM OLMADIĞINI KANITLAMAYA ÇALIŞIYORUZ”
Özel, kozmosla ilgili yürüttüğü çalışmalara ait şu değerlendirmelerde bulundu:
“Biz takım olarak Einstein’in teorisinin tam olmadığını kanıtlamaya çalışıyoruz. Yani teori, yer çekimini pek âlâ açıklıyor lakin bir de bizim parçacıkları anlatmakta kullandığımız kuantum mekaniği dediğimiz bir öteki fizik teorisi var ve ikisi birbiriyle örtüşmüyor. Bir yerde birinden birinin değişik bir hali olması gerek ki örtüştükleri bir noktayı bulabilelim. Kara deliklere bakmamızın nedenlerinden biri de bu. Yani kara deliklerde, etrafında hem kuantum mekaniğinin tesirlerinin hem de yer çekiminin çok kuvvetli tesirlerinin olabileceği yerler arıyoruz. Hasebiyle bu daha başlangıç.
Kara delik fotoğrafını elde ettikten sonra biz sayısal olarak çok fazla testini yapacağız bu kanunların. Yani tahminen Einstein’in teorisinin eksik olduğu bir yer olacak. Onu bulursak doğal ki bizi çok memnun eder. Einstein, hayatı boyunca kara delik fikrinden nefret ederek yaşıyor. Kara delikler, şayet sahiden teorinin öngördüğü üzere ise nasıl görünüyorlar kısmı çok yeni bir çalışma. Yani son 20 yıllık çalışmalar bunlar. O yüzden yeni yeni bilgiler elde ediyoruz.”
