Ayşen Gruda kimdir
Domates Hoşu olarak halkın beğenisini kazanan, usta isimlerle daima en hoş sinemalarda karşılaştığımız, Yeşilçam’ın özel isimlerinden Ayşen Gruda’nın hayat hikayesidir…
Ölüm haberini okuduğum andan beri aklıma hamle eden sinema sahneleri ile güya onu yine yaşadım. İnsan sahiden her şeyin kıymetini kaybedince anlıyor sanırım. Bizim için her vakit yalnızca bir ekranın gerisindeydi elbette; ancak yeniden de mevt sözcüğünden sonra kurulan tüm cümlelerin hissiyatı bambaşka…
Annemi aradım, “Biliyor musun, Ayşen Gruda ölmüş” dedim. İkimiz birden kederlendik. Nedense annem eski Türk sinemalarını hepimizden öbür sevdi. Sonra telefonun başka ucunda, “Biliyor musun, âlâ ki teknoloji var” dedi. “Şimdi özlediğimiz her an açıp bir sinemasını izleyebileceğiz ne güzel!”
“Öyle, yeterli ki! dedim. “Bak” dedi, “Şimdi hatırladım. Ben küçükken bir boş kaset getirirlerdi meskene. İçinden ne geçiyorsa o an, söyletirlerdi. Bilhassa yaşlılara yaparlardı bunu. Anısı kalsın diye. Bir gün dünyadan göçüp gidince, gerisinde en azından sesini bırakabilsin diye…”
Telefonda süren kısa bir sessizliğin üzerinden de ekledi: “Bu tarafa geldiğinizde biz de kaydedelim birkaç görüntü, anısı kalsın”. “Olur” dedim, “Kaydedelim. Anısı kalsın!”
Biyografiyi yazmaya başlarken kendimi çok kaptırmayacağım demiştim; lakin tekrar yazmadan edemedim. Hiç tanımadan bir insanı, imgesine, sesine, bir öteki ruhu canlandırırken ki haline nasıl da kolay vuruluyoruz. Sonrası işte, daima bu türlü dolu dolu sözcükler…
Mekanın cennet olsun Ayşen Gruda…
Ruhun şad olsun…
(Annesi be kardeşleri ile)
Çocukluğu
Ayşen, 22 Ağustos 1944’te, İstanbul Yeşilköy’de Osmanlı devrinde karargah olarak kullanılmış bir köşkte, Erman Ailesi’nin üç kızının ortancası olarak dünyaya geldi. Üç kız kardeş, anlayışlı ve sevgi dolu bir ailede büyüdü…
Ayşen, küçük yaşlarda başlamıştı tıpkı mahallede yaşadıkları Ermeni komşularına taklitler yapmaya. Küçük skeçler canlandırır, hepsini kahkahaya boğardı. Küçük Ayşen’in bu sempatik, komik halleriyle çok eğleniyorlardı. Ayşen, yeteneğini keşfeden komşuların, vakitle akşamları çay sohbeti toplantılarında en büyük sevinç kaynağı olmuştu…
Böyle bu türlü geçti günler… Ayşen, okullu oldu, sokaklarda oyunlar oynadı, komşulara daima cümbüş sundu. Lakin bu şen şakrak kızın en büyük hayali avukat olmaktı. Eğlenceli yanı baki kalacaktı şüphesiz; lakin bu halini meslek olarak icra etmeyi hiç düşünmemişti doğrusu. Lise 2. sınıftayken hayatının en acı günlerinden birini yaşamasaydı, tahminen aklına hiç düşmezdi de…
Ayşen, babasının vefat haberini aldığında avukat olma hayalleri kuran bir lise öğrencisiydi. Lakin kara tren makinisti olarak çalışan babasının bu ani kaybı, aile sofrasına acıdan sonra geçim kahrı olarak düştü. Elbette babalarının yokluğunun tanımı yoktu; lakin hayat da devam ediyordu işte. Artık Ayşen de okulu bırakıp çalışmalıydı. Avukatlık hayali raflara kalkınca, elinde kalan çocukluğundan beri bildiği yanıydı. Artık süratlice para kazanmaya başlamalı, konutu geçindirmeliydi. İşte tam da bu anda, oyunculukla tanıştı ve tiyatrolarda çalışmaya başladı…
Domates Güzeli
Ayşen’in liseye başladığı vakitler ablası Ayten, Avni Dilligil’in tiyatrosunda sahne almaya başlamıştı. Artık babalarını da kaybedince, Ayşen de ablasını takip etti. Akabinde küçük kardeşleri Ayben de gelecek, bir gün üçü de Yeşilçam’ın oyuncuları olacaktı…
Ayşen, birinci olarak Tevfik Bilge ve grubu ile turnelere çıkarak başladı tiyatroya. Yıl 1962’ydi. Ayşen 17’sinde, gencecikti. “Kongre Eğleniyor” adlı vodvilde, birinci kere küçük bir hizmetçi rolüyle çıkmıştı sahneye.
Ve tiyatro serüveni tam 16 yıl sürdü. Sonra halk, onu televizyon için yaptığı skeçlerden birinde canlandırdığı “Domates Hoşu Nahide Şerbet” karakteri ile izledi. Halk, Ayşen’i o denli sevmişti ki, o artık Domates Güzeli’ydi. Herkesin onu tanıması, şöhreti tatması 33 yaşını bulmuştu…
Ayşen, artık Domates Hoşu olarak anılıyordu ve bu uzun bir müddet devam edecekti. Lakin anıldığı bu isimle reklamlarda oynamaya başlayınca TRT ile uyuşmazlığa düştüler. Ayşen de yolunda tiyatrodan devam etti.
Ayşen Gruda evlendi
Yılmaz Gruda ile de Ankara Meydan Sahnesi’nde tanıştılar. İki oyuncu kısa müddette evlenmeye karar verdi ve 1965’te nikah masasına oturdular. Bu evlilik, onlara Elvan ismini verdikleri bir kız çocuğu getirdi. Kızları olduğunda Ayşen, bir mühlet tiyatro yapmadı; onunla ilgileniyordu.
Aslında evlilikleri uzun sürmüştü. Lakin nihayetinde bitmişti işte. Ayşen ve Yılmaz, 1976’da boşandı. Lakin Ayşen, soyadını kullanmaya devam edecekti. Hepsinden evvel arkadaş kalmayı bilmişlerdi. Bunun yanında kızının babasının soyadıydı ve Ayşen, bu soy isim ile ünlü olmuştu…
Bu ortada bu evlilik olmadan evvel, Ayşen, Müjdat Gezen ile nişanlıydı. Aslında burada derin bir aşk kıssası yatıyordu. Daha sonraları Gezen’in anlatacağı üzere, çok koşmuştu Ayşen’in peşinden. Yıllar sonra birlikte katıldıkları bir röportajlarında şunları söyleyecekti Gezen: “Ama bunun karşılığında noldu? Bir gün Ayşen, bana ‘Ben diğeriyle evleniyorum’ dedi”…
Hayatının dönüm noktası
Bir işe atılan birinci adım elbette değerliydi. Lakin Ayşen’in hayatındaki dönüm noktası bu birinci adım değil, Ertem Eğilmez ile tanıştığı an olmuştu. O periyot en yakın dostu Adile Naşit’ti ve ünlü direktör Ertem Eğilmez ile tanışmasının da vesilesiydi.
Hababam Sınıfı serisinin birinci sinemasında Ayşen Gruda, bilgi yarışı sunucusu rolü ile yer aldı. Bu, onun sinemadaki birinci performansıydı. 3 yıl sonra çekilen bir öteki Hababam Sınıfı’nda da bu defa öğrenci rolünde olacaktı…
Filmlerde sıklıkla kullandığı bir sözcük vardı: Gerzek! Fark etmiş miydiniz? Ayşen Gruda, sinemalarında birinci sefer bu sözcüğü kullandığında sözlükte bu türlü bir sözcük yer almıyordu. Onun kullanımından sonra, argoda kullanılan “geri zekalı” sözcüğünün kısaltması olarak kullanılmaya başlandı ve Ayşen Gruda ile özleşerek lisanımızdaki yerini kısa müddette aldı…
Ertem Eğilmez epey disiplinli bir direktördü ve bu meslekte katiyetle en büyük bahtı olduğunu düşünüyordu. Yıllar sonra bu günlerini anarak paylaştığı bir anısında, sete geç kaldıkları için Tarık Akan ile tek ayaküstünde bekleme cezası aldıklarını tebessümle ve hasretle paylaşacaktı…
Sinemada Ayşen Gruda
Artık Ayşen, yakın dostu Adile Naşit ile Ertem Eğilmez’in çekirdek oyuncu takımında yer edinmişti. Bir yandan “Hisseli Mükemmeller Kumpanyası”, “Deve Kuşu Kabare”, “Hababam Sınıfı Müzikali”, “Yedi Kocalı Hürmüz” üzere birçok müzikalde yer alırken, bir yandan da televizyon dizilerinde de yer alacaktı.
Sinemada ise, Türk Sineması’na damgasını vuran isimlerin ortasındaydı. 1974’te Hababam Sınıfı ile başlayan seyahati, tutkulu bir halde sürüyordu. “Şabanoğlu Şaban”, “Tosun Paşa”, “Neşeli Günler”, “Süt Kardeşler”, “Bitirimler Sınıfı” “Çöpçüler Kralı”, “Gülen Gözler”, “Gırgıriye” gibi klasikleşen birçok sinemada gülen yüzüyle daima vardı.
(Kemal Sunal ile Tabip Civanım filminden)
Öylesine çoktu ki onu gördüğümüz sahneler… 1982’de “Doktor Civanım”, “Dolap Beygiri”, “Görgüsüzler”, 1983’te “Şekerpare”, 1984’te “Gırgıriyede Büyük Seçim”, 1985’te “Aşık Oldum”, “Uyanıklar Dünyası”, “Namuslu”, “Fakir Milyoner”, “Şendul Şaban”, 1986’da “Ağa Bacı”, 1987’de “Aile Pansiyonu”, “Seyyar Kamil”, 1988’de “Süper Baba”, 1993’te “Rumuz Sev Beni”, 1994’te “Şenlik Var” ile sinemada göz dolduruyordu.
Son periyotlarda ise, 2003’te “Hababam Sınıfı Merhaba”, 2006’da “Dünyayı Kurtaran Adamın Oğlu”, “İlk Aşk”, “Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü?”, “Keloğlan Karaprens’e Karşı” gibi birçok sinemada yer aldı.
Onu, bazen güldürürken hüzünlendirdiği olsa da, daima güldürü sinemalarında izledik. Yeri gelip yanaklarından damlalar süzülürken bile gülümsetirdi. Röportajlarında ona en çok sorulan sorulardan biri oldu bu durum. İşte o vakit da yanıt olarak her vakit güldürünün ne kadar ciddiyet gerektiren bir iş olduğunu savundu…
Bu enfes işleri birçok mükafatla taçlandı. Yakın vakitlerde, 2006’da Sadri Alışık Ödülleri’nde, 2010’da da, Altın Portakal Sinema Festivali’nde “En Uygun Yardımcı Bayan Oyuncu Ödülü”nü aldı. 2012’de ise, İstanbul Sinema Şenliği, Ayşen Gruda’yı “Onur Ödülü”ne layık gördü…
Ayşen Gruda, son olarak 2017’de, “Deli Kadın” tiyaro oyunuyla 55. Sanat Yılı’nı taçlandırdı…
(Bizim Aile)
Filmlerinden karelerle Ayşen Gruda
Siz onu birinci olarak hangi sinemadan bir sahnesiyle hatırlıyorsunuz? Sanırım 90’lar jenerasyonu olarak hepimizin konutlarında televizyonda Yeşilçam sinemaları seyrediliyordu. İşte ben de annemin tutkunu olduğu bu sinemaların çabucak hepsini seyrettim. Hala pek çok kanalda rastlamak mümkün. İnsan en çok geçmişe hasret duyduğundan olsa gerek, hala yüzünde tıpkı tebessümle izliyor filmleri…
Yaşar Usta’nın, yani Münir Özkul’un, göğsüne vura vura “Ben Yaşar Usta!” diye eksiksiz bir ders verdiği “Bizim Aile” sinemasını hatırlarsınız. İşte o sinemada Ayşen Gruda’nın oje sürdüğü anlar takılı kalmış nedense hafızamda. Aile geçim badiresi ile boğuşurken onun bir elinde cımbız bir elinde ayna, umurunda mı dünya hallerine pek dikkat etmişim demek ki… Bir de kurşun döktükleri sahneye…
(Çöpçüler Kralı)
Yine Yaşar Usta babaydı “Gülen Gözler”de. 5 kızından biriydi onun Ayşen Gruda, Fikret rolünde Vecihi’ye kavuşacağı günün hayalini kurardı. Mahsusçuktan intihar ettiği o sahnedeki saf yüzü, evlenen kız kardeşine duyduğu kıskançlıkla kızaran yüzü ve daha nicesi…
Bir de Çöpçüler Kralı’ndaki o cazgır hali var hatırımda. Şener Şen ile yaptığı evlilikte daima camdan fırlattığı terlikleri… Kemal Sunal’ın Ayşen Gruda’ya aşkı… Bir de hafızalara kazınmış repliği: “Parka gidecekmiş iki gözümün çiçeği”…
Düşündükçe insanın aklına ne çok sahne geliyor ve bu kadar şeyi aklında tutuşuna ne çok şaşıyor insan. Ve vakit, nasıl da koşarak geçip gidiyor…
Ayşen Gruda öldü
Bizi çok güldüren sinemaların en nadide kesimlerinden biriydi o. Lakin bu defa güldürmedi. Türk Sineması’nın Domates Hoşu, Feride’si, Fikret’i ve daha kacının biricik karşılığı Ayşen Gruda, Pankreas Kanserine yakalanmıştı. Hastalığına bağlı teneffüs yetmezliği sebebi ile tedavi gördüğü hastanede 23 Ocak 2019’da, hayata gözlerini kapadı…
Ayşen Gruda’nın hekimi, İç Hastalıkları Uzmanı Dr. Ergün Kasapoğlu, Domates Güzeli’nin vefatının gerçekleşmesinin akabinde şu açıklamayı yaptı:
“Pankreas kanseri nedeniyle yaklaşık 1,5 yıldır hastanemizde dünyadaki en yeni tıbbı tedaviler ile takip edilen, Türk sinema ve tiyatrosunun duayen ismi Ayşen Gruda’yı kaybetmenin derin kederini yaşıyoruz. Çocuğundan yaşlısına hayatımızın her anında; anılarımızın içerisinde yer bulan, yaptığı her işle ismini tekrar tekrar gönlümüze yazdıran, sahnenin ‘Deli Kadın’ı öyküsünü yeni dünyasında anlatmak üzere ortamızdan ayrıldı.
Yoğun bakımda devam eden tedavisi boyunca son ana kadar en âlâ biçimde bakımını sağlamak ismine tüm çalışanlarımızla gönülden dayanak olduğumuz, yine tanıdığımız ve tanıdıkça yine hayran olduğumuz sevgili Ayşen Gruda’nın akabinde bizi tek sevindiren, süreç boyunca hiçbir ağrı hissetmeden ortamızdan ayrılmış olması. Tüm Türkiye’nin ve sevenlerinin başı sağ olsun”.
Doktorunun açıklamasının akabinde, torunu Emre Gruda da anneannesinin vefatı üzerine şunları söyledi:
“Benim anneannem, hepimizin annesi; ortamızdan ayrıldı. Pek çok jenerasyona, pek çok hoş şeyi anlatmış bir insan. “Türk halkı beni nasıl gömeceğini bilir” kederi. Cuma günü öğlen namazına müteakiben Zincirlikuyu Camii’nde yapacağız. Ağır bakımda konuştuğumuz oldu. Tabi ki durumu çok çok güzel değildi, fakat şuuru açıktı. Hiç acı çekmedi. Bütün hastane işçisine çok teşekkür ederim. Geçmişten bahsettik, hoş şeylerden muhabbet ettik. Her vakit güçlü durmak hakkında konuştuk. Zati güçlü bir bayandı, gerçek bir sanatçıydı, ondan çok şey öğrendim, ona çok şey borçluyum. Türk halkının başı sağ olsun”.
(Gül Sunal, bu fotoğrafı toplumsal medyada ‘Şimdi bir tek ben kaldım bu fotoğraftan’ notuyla paylaştı.)
Elbette Türk Sineması’ndan birçok isim de fikirlerini toplumsal medyadan paylaştı. Bu içeriğe toplu halde ulaşmak için de bu cümlenin üzerine tıklamnız yeterli!
Evet, sanırım torunu çok haklı. Hepimiz anneannemizi kaybettik. Onlar yaptıkları işlerle sonsuz olan beşerler. Ne olursa olsun artık teknoloji elimizin altında ve dilediğimiz her an onu oynadığı tüm sinemalarda genç ya da yaşlı, her haliyle izlemek mümkün. Güya hiç gitmemiş üzere, gözlerini hayata hiç kapatmamış gibi…
Hayallerinin yolunu şaşırmasına aldırmadan hayatın ona getirdiklerini göğüslemesini bilen, güldürünün bir ciddiyet olduğunu savunan ve işini layıkıyla yapan bir Ayşen Gruda geçti bu dünyadan…
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not: Biyografisini okumak istediğiniz bireyleri lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
