Vakanüvis
Üniversite tarihimizde, çok sayıda tartışma görüldü. Yıllar içinde, farklı görüşlerdeki akademisyenler, birbirlerine karşı fikirsel çabalar yürüttü. Bunların içinde, en değişiklerinden birisi ise “iyi de bir Hristiyan” olan Fransız ilahiyatçı ile Türk ilahiyatçılar ortasında yaşanan “ilahî dinler tartışması”ydı.
İLAHİYAT FAKÜLTESİ’NE DÜNYACA ÜNLÜ BİR FRANSIZ HOCA GETİRİLDİ
Cumhuriyet’in birinci yıllarında, kamusal eğitimi baştan sona değiştiren yaklaşımlar uyarınca, üniversite seviyesinde de yeni düzenlemeler yapılıyordu. Bu kapsamda “Cumhuriyet Darü’lfünunu” (İstanbul Üniversitesi) bünyesinde bir İlahiyat Fakültesi kurulmuştu.
Eğitim öğretime 7 Ekim 1925’te başlanılan fakültede birinci dekanlık vazifesini, “usul-ı fıkıh müderrisi” ve Cumhuriyet’in birinci Adliye Vekili Mehmed Seyyid Beyefendi yürütmüştü. Fakültenin öğretim üyeleri; İsmail Hakkı Baltacıoğlu ve M. Fuat Köprülü üzere isimlerin yanı sıra İsmail Hakkı İzmirli, M. Şerafettin Yaltkaya, M. Şemsettin Günaltay, Halil Hamid Beyefendi, Mustafa Şekip Tunç, Şevket Beyefendi, Hüseyin Avni Beyefendi, Mehmet Ali Birebir Beyefendi, Yusuf Ziya Beyefendi üzere isimlerden oluşmuştu. İlahiyat Fakültesi’nde Türk öğretim üyelerinin yanı sıra yabancı asıllı hocalar da vardı. Fahri Özteke’nin Dicle Üniversitesi Toplumsal Bilimler Enstitüsü Dergisi’nde yer alan “Darü’l-fünun’da Vazife Yapmış Yabancı Asıllı Bilginler” başlıklı makalesine nazaran, Fransız Prof. Dr. Georges Dumezil de bu isimlerden birisiydi. Hristiyanlık konusunda dünya çapında bir âlim olan Dumezil, çok istikametli birisiydi. Aslında dinler tarihi uzmanı olan Georges Dumezil, tıpkı vakitte mitograf, antropolog, etnolog ve filologtu da.
DUMEZİL’E “DİNLERİN DOĞUŞUNU TESADÜFLE AÇIKLA” BASKISI
Her fırsatta Türkiye’yi çok sevdiğini anlatan Fransız profesör, misyon yaptığı periyotta tuhaf bir laiklik tartışmasının odağında yer almıştı. Ulusal Eğitim Bakanlığı’nda, akademik toplulukta ve basın dünyasındaki kimi isimler, “Laikliğin odunsuz uygulanması gerektiğini, bu çerçevede İlahiyat Fakültesi’ne büyük misyon düştüğünü” savunuyorlardı. Bu çevreler, Georges Dumezil’den derslerde “İslam dininin doğuşunu tesadüflere bağlayarak” açıklamasını istiyorlardı. Tıpkı çevreler bununla da yetinmiyor, öteki ilahi dinlerin de “tesadüfle” açıklanmasını talep ediyorlardı.
Anılarında bu tartışmalara değinen Prof. Dr. Dumezil, istenen şeylerin bilimsel bir temeli olmadığından hareketle kendilerine itirazlar geliştirdiğini anlatmıştı: “Türkiye’ye geldiğim vakit Mustafa Kemal iki yıllık Cumhurbaşkanıydı ve bir demokrasi kurduğuna inanıyordu. Üniversitelerde bir Dinler Tarihi kürsüsünün oluşturulmasının Fransa’daki laikleşme sürecinin en kıymetli işaretlerinden biri olduğunu bildiği için Mustafa Kemal, çabucak İstanbul’da bu türlü bir kürsü açtı ve bu kürsüde ders vermek bana nasip oldu. Ulusal Eğitim Bakanlığı yetkilileri benden bu derslerde İslam’ın tarihî bir tesadüf, bir kaza olduğunu ispatlamamı istiyorlardı ki benim buna hiç de niyetim yoktu.”
“KALKINMA SAĞLAMAYAN BATILI KÜLTÜREL ÖGELERİNİ ALMAYIN”
Derslerindeki müşahedelerini de anlatan Dumezil, hayıflanarak, Türk gençlerinin dinler tarihi derslerinin içeriğini algılama konusunda gerekli donanıma sahip olmadığından sözediyordu. Ortamdaki havadan rahatsız olan Georges Dumezil, sorunun politize edileceğinden tasa duyarak, kendisi kurduğu halde “Türk Dinler Tarihi Araştırmaları Kürsüsü”nün kurucusu olarak anılmak istememişti. Bu tartışmalardan yorulan Dumezil, dinler tarihi konusunda dünya çapında tanınan bir isim olmasına karşın, dinî alanda gerçekleştirilen düzenlemelerle ilgili fikirlerini açıklamadı. Hatta bir orta, uzmanlık alanını bırakıp, Anadolu’daki folklorik ögeleri araştırdı, lisan bilim alanında çalışmalar yürüttü. Bir periyot Edebiyat Fakültesi’nde de ders veren Georges Dumezil, çağdaş bedellerle ulusal ögeler ortasında sıkışıp kalmış gençlere, aydınlara “mutedil ve telifçi olunması” tavsiyelerinde bulundu. Dumezil, “Bilim ve sanatta Batı dünyasının hâkimiyetine boyun eğmeyerek üretken olunması gerektiğini, Avrupa’dan gelen ve kalkınmaya yardımcı olmayan öğelerin alınmasının toplumsal istikametten birçok ziyanlarının olacağını” söylüyordu.
