İsrail ve Hamas’ın askeri kanadı olan El-Kassam Tugayları ortasında 7 Ekim’den bu yana devam eden çatışmalar şiddetini artırarak sürüyor.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan bölgede yaşanan gelişmeler ile ilgili TRT Haber’de dış siyaset gündemini kıymetlendirdi, soruları yanıtladı.
Bakan Fidan, sıkıntısının Türkiye için ehemmiyetine işaret ederek, 7 Ekim’de başlayan krizin endişelendirici olduğunu belirtti.
“Hamas atakları, İsrail’in 10 yıldır bölgede yürüttüğü siyasetlerin yanlışlığının bir delili”
7 Ekim’deki krizi “birçok ilgili etrafın geleceğini gördüğü ama üstünü örttüğü bir kriz” olarak niteleyen Fidan, “7 Ekim’de başlayan hücumları, aslında İsrail’in bilhassa son 10 yıldır bölgede yürüttüğü siyasetlerin yanlışlığının bir kanıtı oldu. (İsrail’in)Kendisi için geliştirdiği ulusal güvenlik sisteminin zafiyetlerini ortaya koymakla birlikte, temel itibariyle diplomasi yoluyla ortaya koymaya çalıştığı yapının, sistemin aslında bir başarısızlık projesi olduğunu da gösterdi.” dedi.
Fidan, Türkiye’nin İsrail’in komşularıyla barış yapıp Filistinlilerle 2 devletli tahlili kabul etmemesini stratejik kusur olarak gördüğüne işaret ederek, “Biz biliyorduk ki bu kriz bir yerden patlak verecek zira her ne kadar İbrahim Mutabakatları ile birtakım şeyler ilerliyor üzere gözükse de temel itibariyle mevzunun muhatabı olan Filistinlilere yönelik baskının, zulmün daha sistematik, daha yaygın ve daha sık hale geldiğini gördük.” diye konuştu.
“İsrail intikam arayışında”
İsrail’in 7 Ekim’de çok büyük kayıp verdiğine ve bu kaybın telafisini “barışta değil intikamda” gördüğüne işaret eden Fidan şu sözleri kullandı:
“Bu misillemeyi yaparken sivil nüfusa dikkat etmemesi, onların alt yapısını, üst yapısını her türlü biçimde bombalaması ve toplu cezalandırma yolunu tercih etmesi insanlık için şu anda aslında çok önemli bir tasa kaynağı olması gerekiyor. Bizim ülke olarak ortaya koyduğumuz tutum bunun hiçbir halde hiçbir hafifletici sebebe gitmeden, mazeret getirmeden bir kriz olarak tanımlanması bir insanlık cürmü olarak nitelendirilmesi, buna yönelik tutumun alınması ve buna öncelik etmektir.”
Fidan, İsrail’in Gazze’nin kuzeyinden güneyine kadar belirli alanları “boşaltılması gereken alanlar” olarak nitelendirdiğini ve bunu savaş stratejisi olarak belirlediğini kaydederek, “Buna nazaran de çok yaygın bombalamalara girmiş durumda. Şu anda bilhassa sivil nüfusun kuzeyde yaşadığı yerlerin büyük bir kısmı bombalanmış durumda. 1 milyondan fazla insan güneye gitmiş durumda. Beşerler güneyde kalmakla Mısır’a gitmek ortasında bir tercihe de zorlanıyorlar. Bu da olayın öteki bir kriz boyutu.” diye konuştu.
Türkiye’nin krizin bütün taraflarıyla temas içerisinde olmaya çalıştığını belirterek, Gazze’deki krizin ateşkesle sona erdirilmesi, insani yardım ve esir takası üzere kolaylaştırıcı ögeler hakkında çalışmalar olduğunu lisana getirdi.
“İsrail’in Gazze’deki askeri amaçlarına Amerikalılar da ortak oldu”
Fidan, bölgede güvenliği ve kalıcı barışı sağlayacak yapının öncülüğünün yapılması gerektiğine dikkati çekerek şunları söyledi:
“İsrail’in Gazze’deki askeri gayelere ulaşması için ortaya koyduğu uğraşa Amerikalılar da şu anda ortak olmuş durumdalar. Hem Amerikan Lideri’nin, hem ulusal güvenlik yetkililerinin, hem askeri makamların yaptığı değerlendirmelere açıklamalara baktığımız vakit görüyoruz ki Amerika bilhassa Gazze’ye yönelik operasyonlarda, Hamas’a yönelik operasyonlarda İsrail ile birlikte hareket etme konusunda, onu destekleme konusunda tam bir fikir birliği içerisinde.”
Bölgede yalnızca İsrail ve Hamas’ın değil, Hizbullah üzere Filistin davasına müzahir öteki silahlı kümelerin olduğunun altını çizen Fidan, “Hizbullah’ın bir angajmana girmesi sonucunda Hizbullah tek başına kalacak durumda değil. Bilhassa İran’a müzahir başka kümeler, Irak’taki Haşdi Sabi, Suriye’deki milisler ve Yemen’deki Hutiler olmak üzere çok geniş bir yelpazede, bu olayın olası tarafı olmaya hazır kümeler da var.” diye konuştu.
Fidan, farklı ülkelerin Türkiye’den, çatışma bölgesindeki rehinelerin ve sivillerin kurtarılmasını istediğini ve bununla ilgili müzakerelerin sürdüğünü tabir etti.
Mısır’daki El Ariş Limanı’na giden çok sayıda insani yardım olduğunu ve Türkiye’den şu ana kadar 80 ton insani yardım gittiğini belirten Fidan, Gazze’ye şimdi insani yardımın ulaştırılamadığını söyledi.
“Burada sistematik olarak uygulanan büyük bir palavra var”
Fidan, İsrail’in Amerika’nın ve Batı’nın şartsız takviyesini aldığını ve kendi gerçek sahici halini ortaya koymak isteyen bölge ülkelerinin yıllardır baskı altına alındığını söz ederek, “Bu ülkelerin natürel teker teker baskı altına alınmaları, ufak teşvik edici maddi ve ticari bahislerle ve siyasi teşviklerle bunların siyasetlerini İsrail lehine kolaylaştırmaları yıllardır süregelen bir pratik.” dedi.
Mevcut münasebet ağının İsraillilere ve Filistinlilere barışı ve güvenliği getirmediğinin altını çizen Fidan, “Burada sistematik olarak uygulanan büyük bir palavra var ve bu palavranın artık açıkça tabir edilmesi ve gerçek olarak memleketler arası toplumun bu sıkıntıyı sahiplenip iki devletli tahlili mümkün kılması gerekiyor.” diye konuştu.
Fidan, kimlik siyaseti izleyen etrafları desteleyen yapıların ortaya koyduğu tutumdan kurtulmanın gerekliliğine işaret ederek, “Bu sarmalın içinden çıkmak için neler yapılmalı, bunun arayışı içerisindeyiz. Bunun da açıkçası diplomasiyle ilerletilebilecek çok önemli alanlarının olduğunu düşünüyoruz. Gerek İslam İşbirliği Teşkilatı, gerek Arap Ligi, gerek Birleşmiş Milletler platformu Türkiye’nin aslında bu görüşlerini ilerletmesi için uygun ortamlar diye düşünüyorum.” dedi.
Türkiye’nin Filistin’e bakışı
Türkiye’nin her iki tarafın da güvenliğini gözeten ve Filistinlilerin ihmal edilmiş haklarını geri veren bir görüşü olduğunu lisana getiren Fidan şu halde konuştu:
“Bölgede rastgele bir şantaja maruz kalmadan yahut kaldığı vakit da umursamadan ortaya koyabilecek bir durumda olduğumuz için bizim görüşümüz değerli. Bilhassa Cumhurbaşkanımızın tutumunu biliyorsunuz. Sorun Filistin problemi olduğu vakit, problem öbür stratejik mevzular olduğu vakit ülkemizi, bölgemizi, milletimiz, İslam dünyasını, Türk dünyasını yakından ilgilendiren hiçbir bahiste hiçbir dayatmayı, hiçbir baskıyı, hiçbir şantajı kabul etmiyor. Artık bu bu türlü olunca sizin görüşünüz gerçek olarak bedel görüyor.”
Fidan, bölgedeki birçok ülkenin Filistin konusundaki gerçek halini ortaya koyamadığını belirterek şu tabirleri kullandı:
“Bunun nedeni her ülkenin kendi başına önemli sorunlarının olması, siyasi sorunlar, ekonomik sorunlar, güvenlik sorunları ve bu bahiste Batıyla Amerika’yla bir türlü alışveriş içerisinde olmaları. Olağan bunların kendilerine karşı bir manivela olarak kullanılması, bir koz olarak kullanılması ve İsrail lehine tutumlarının itilmesi, bu ülkeler nezdinde yani yaralayıcı bir durum. Fakat İsrail’in de bugüne kadar ortaya koyduğu politikayı da engellemeyen bir durum olarak karşılarına çıkıyor.”
“İnançlarımızın ve hislerimizin fikirlerimizi daralttığı bir durumda değiliz”
Türkiye’nin elini taşın altına sokmaya hazır olduğunu söyleyen Fidan şunları söyledi:
“Bu hususta biz bir irrasyonel site içerisinde değiliz, stratejik hesaplarımızda bir yanlış hesaplamaya gitmiş değiliz. İnançlarımızın ve hislerimizin niyetlerimizi daralttığı bir durumda da değiliz. Biz son derece açık bir zihinle, stratejik hesaplarımızı yaparak, bölgedeki aktörlerin, hegemonların ve devlet dışı öbür aktörlerin ne çeşitten etkileşimler içerisinde olduğunu görerek, aldıkları bugüne kadar tarihi halleri da göz önüne alarak, bir çıkış içerisindeyiz.”
Fidan, bölgedeki ülkelerin ve İslam dünyasının Türkiye’den farklı düşünmediğini ancak ortak hal sergilemede sorunlar olduğunu vurgulayarak, “Bugüne kadar çok önemli halde kınamalarımız oldu ve bu kınamalar çok fazla sonuç getirmedi.” dedi.
“İslam dünyası, diplomatik platformları kullanarak insanlığı bu sarmaldan çıkartabilir”
İslam dünyasının “çaresizlik sarmalı” içinde olduğunu söz eden Fidan, “Biz artık bu sarmaldan çıkılması gerektiğini düşünüyoruz. Biz İslam dünyasının gerekli diplomatik platformları kullanması durumunda insanlığı da bu sarmaldan çıkartıcı bir uyarıcı misyonu oynayabileceğine inanıyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
Fidan, kıymetlere ve unsurlara dayalı siyaset üretiminin eksikliğine işaret ederek, “Batı için üretilmiş gerçeklik algısı Ukrayna’da bir hareketi desteklerken, Filistin’de diğer bir hareketi destekliyor, günün sonunda aslında tıpkı denklemin aşağı üst olduğu bir noktada iki taraf da. Şayet Ukrayna için bir argüman getiriyorsanız, tıpkı argümanı Filistin için de getirmeniz gerekiyor.” diye konuştu.
Yapılan her hareketin uygun yahut berbat bir süreci tetiklediğini söyleyen Fidan, “Filistin sorununda Batı’nın hem kendine söylediği bir palavra var hem dünyaya söylediği bir palavra var, o palavra üzerine de açıkçası önemli bir sistem kurulamaz, yani giderek büyük bir kan kaybı da oluyor, onu da görüyoruz.” tabirlerini kullandı.
“Refah Hudut Kapısı bombalandıktan sonra geçişler şu anda durmuş durumda”
Fidan, bir kısmı ikili asıllı ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) vatandaşı olan yaklaşık 700 kişinin çatışma bölgesinden tahliye talebi olduğunu belirterek, şunları kaydetti:
“Krizin birinci 1-2 gününde bir ölçü vatandaşımızı tahliye etme imkanımız olmuştu hudut kapısı bombalanmadan evvel, Mısır yetkilileriyle bir uyum içerisinde belirli ölçüdeki vatandaşımızı oradan çıkarmaya başlamıştık fakat Refah Hudut Kapısı bombalandıktan sonra geçişler şu anda durmuş durumda.”
Refah Hudut Kapısı’yla ilgili bir meseleye işaret eden Fidan, “İsrailliler, hudut kapısının açılıp sivillerin oradan çıkmasını istiyorlar. Mısırlılar ise insanların gelmesini değil, içeriye insani yardımın girmesini istiyorlar. Zira İsrail’in istediği, Gazze’den mümkün olduğunca çok sayıda Filistinli sivili Gazze dışına itip geri kalan yerde çok daha rahat askeri operasyon yapabilmek.” değerlendirmesinde bulundu.
Fidan, bilhassa Mısır, Ürdün ve Lübnan’ın Gazze problemiyle bir arada istikrarsızlaştırma riski içinde olduğunu tabir ederek, “Türkiye olarak bu ülkelerin de istikrarsızlaştırılmasına karşı olduğumuzu söz ediyoruz.” dedi.
“Türkiye, insanların dramı, savaş üzerinden kredi kapma peşinde değil”
Sınır kapısının ne vakit ve hangi kaidelerde açık olacağı konusunda İsrail ile Mısır ortasında müzakerelerin devam ettiğini lisana getiren Fidan, bu mevzuda Birleşmiş Milletler (BM) ve bölge ülkelerle ağır temas halinde olduklarını vurguladı.
Fidan, Türkiye’nin arabuluculuk çalışmalarında bulunduğunu, sorunun “herkese güzel olacak şekilde” çözülmesi gerektiğini belirterek, şu değerlendirmeyi yaptı:
“Türkiye, insanların dramı üzerinden, bölgede yürüyen bir savaş üzerinden, tırnak içinde, bir kredi kapma peşinde değil. Biz bunu ahlaki de bulmuyoruz zati. Bu hususta alışılmış bütün taraflarla konuşabiliyor olmanız lazım, muhakkak bir ölçü diyalog kanalının daima açık olması lazım. Biz her ne kadar diyelim İsrail’in siyasetlerine, uygulamalarına, sivil halka yönelik yaptığı zulme karşı çıksak da arabuluculuk yapılabilmesi için belirli bir noktada temaslarınızı devam etmesi gerekiyor.”
Birkaç ülkenin daha arabulucu olarak uğraşlarının olduğunu kaydeden Fidan, bakanlık ve istihbarat kurumunun ağır temaslarının bulunduğunu söyledi.
Fidan, bölge ülkelerine yaptığı ziyaretlerde gündeme gelen mevzuların olduğunu, bunların “hayata geçene kadar belirli bir ölçü mahremiyet içinde gitmesi” gerektiğini belirterek, Türkiye’nin evvelki yıllarda yaptığı üzere arabuluculuk bahislerinde zımnilik prensibine her vakit için dikkat ettiğini aktardı.
Garantörlük sıkıntısına ait konuşan Fidan, şunları kaydetti:
“Müslüman ülkelerin bu bahiste çok önemli hassasiyetleri var, artık bölgede
üzerinde anlaşılmış bir barış yalnızca Filistinlilerle değil, bu mevzuda
problemi sahiplenecek ve sahiplendiği soruna bir nevi garantör olacak.
Taraflardan, taraf olduğunun varılan mutabakata uymasını sağlayacak ve
kendisinin kendi halklarının da bu muahedenin tarafı olduğu vurgusunu
devam ettirecek bir garantörlük sistemi. Tıpkı formda İsrail tarafından
da işin içinde garantörlüğünün olması gerekiyor, bu olmadığı takdirde 2
ülkenin 2 halkın bir ortaya gelip barış sağlama imkanı yok.
Amerika’nın şartsız dayanağıyla İsrail, süreksiz zaferleri çok elde etti lakin kalıcı
bir inançlı ve barış hiç elde edemedi, her bir krizden bir evvelkinden
daha fazla vatandaşı ve askeri onun da ölüyor. Bu şunu gösteriyor,
giderek artan güvenlik sistemlerine, yardımlara karşın, geliştirilen
silah sistemlerine karşın, üstün teknolojiye karşın aslında kalıcı bir
güvenlik yok, kimin ne vakit saldıracağını bilemiyorsunuz. Niçin? Zira
başkasının toprağını işgal etmişsiniz, bu sorunu çözmemişsiniz. Sorun
şurada; son yıllarda temel prestijiyle İsrail’in 2 devletli tahlili rafa
kaldırmış olması, Filistinlilerin haklarını hiç umursamaması onun yerine
bölgedeki Arap ülkeleriyle Amerika’nın bilek bükmesiyle muahede
yapması. Zannedildi ki bu vesileyle bu sorun unutulacak ve hiçbir şey
olmayacak. Tam bilakis bu metodoloji son derece büyük bir yanlışlığa yol açtı ve İsrail’in kendisi için çok büyük sorunlu sonuçlar ortaya çıkardı.”
Fidan, garantörlük konusunu, bölge ülkelerinin sıkıntıyı etkin olarak sahiplenmesi olarak anlamak gerektiğini vurgulayarak, bölge ülkelerinin Filistinlilerle birlikte elini taşın altına koyması gerektiğini aktardı. Fidan, Türkiye’nin bir mutabakata varılırsa bunun uygulanması için elinden geleni yapacağını belirtti.
“Uluslararası bir formül aramak gerekiyor”
Türkiye’nin garantörlük konusunda önemli bir rol oynayabileceğini vurgulayan Fidan, şu tabirleri kullandı:
“Tarafların ve bölgedeki başka dostlarımızın bunu uygun bulması durumunda biz bu mevzuda rol oynayabiliriz diye düşünüyorum. İsrail’in tarafında da kimler garantör olacak, kimler soruna girecek, o da kıymetli tahminen. Bu manada milletlerarası bir formül aramak gerekiyor. Daima gündeme getirdiğimiz bu kriz varken muhataplarımızla da konuşurken bilhassa İsraillilere de söylüyoruz, Amerikalılara da söylüyoruz. Bu krizden sonra gidilecek 2 yol var; birincisi ya arka arda gelecek daha büyük savaşlara gidilecek. İkincisi büyük bir barış mutabakatına gidilip artık bu kriz sondur deyip barışla bu işin neticelenmesi. İkinci yolun tercih edilmesi için biz eforlarımızı ortaya koyuyoruz. Umarız bu davetimize kulak verilir.”
Fidan, bölgedeki tansiyonlara ait, “Buradan barışa gitmezsek, kalıcı bir barışı tercih etmezsek, kalıcı bir savaş bölgede ve istikrarsızlık bizleri bekliyor. Bu kimsenin tercih etmeyeceği bir senaryo diye düşünüyoruz.” dedi.
Türkiye’nin yaklaşımlarının realiteyi gözettiğini kaydeden Fidan, arabuluculuk mevzularında birçok ülkenin, “Türkiye bize geldiği vakit hiçbir gündemi olmadan, zihninin gerisinde bir şey olmadan geliyor.” diye düşündüklerini belirtti.
Fidan, bölgede uygun bağlar ve ittifaklar için uygun dostların olması gerektiğini söyledi.
“(Gazzelilere) Elimizden gelen her şeyi yaptığımızı bilmelerini istiyorum”
Dışişleri Bakanı Fidan, Kahire’de düzenlenecek Filistin bahisli tepeye ait de şunları lisana getirdi:
“Umarım hakikaten çok olumlu şeyler çıkar. Bunların başında birincisi ülkelerin genel kabul edilmiş doğruları kabul etmekle kalmayıp, bunun hayata
geçmesi için somut ne çeşitten adımlar atarız konusunda bir mutabakat
içinde olmaları gerekiyor. Herkes gözyaşı dursun, siviller ölmesin,
altyapı, üstyapı yok edilmesin diyor ancak somut adım atmaya gelince
İsrail’i durduracak adımı hiç kimse atmıyor. İsrail, eleştirilerek bu
türden operasyonları yapmaya yıllardır alışkın bir ülke, yani
Amerikalılar bile İsrail’i bilhassa Demokratlar biliyorsunuz
eleştiriyorlar. Lakin gerisine bir yaptırım koymadığınız vakit bu çeşitten tenkitlerin bir manası olmuyor.
İlk başta bu kan kaybının durmasını, gözyaşının durmasını istiyoruz lakin dediğim üzere yapısal dönüşüm sağlanamazsa, İsrail siyaseti, bakış açısında ve İsrail’i destekleyen öbür ülkelerde uzun vadede bu kendini tekrar eden bir
hatanın içinde olmaya devam edecek yani tıpkı evvel olduğu üzere… Bunu
görmek ve tahlil edebilmek için çok zeki olmaya gerek yok.
Gazzeli kardeşlerime her şeyden evvel büyük bir sabır diliyorum, ülkem ismine,
devletim ismine, halkım ismine… Elimizden gelen her şeyi yaptığımızı
bilmelerini istiyorum. İnşallah bu günler geçecek ve Türkiye onların
yanında olmaya devam edecek, şu anda onların yanındayız.”
Haber Kaynağı: Anadolu Ajansı (AA)
