İngiltere’de Theresa May’in Muhafazakar Parti liderliğinden geçtiğimiz haftalarda istifa ettiğini açıklamasının akabinde adaylar, parti liderliği ve başbakanlık için kıyasıya yarışacak.
Adaylar için belirlenen müracaat müddeti de dün akşam doldu.
ADAY SAYISI 10 OLDU
Parti kurallarına nazaran 8 milletvekilinin takviyesini alarak resmen adaylık başvurusu yapanların sayısı 10 oldu. Adaylar, öncelikle partinin Avam Kamarası kümesinde 13 Haziran’da yapılacak oylamada yarışacak.
En az 17 milletvekilinin takviyesini alan isimler, 17 Haziran’da yapılacak bir sonraki tipe kalacak. Bu tıpta adaylardan en az 33 milletvekilinin oyunu alması beklenecek. Milletvekillerinin ezici çoğunluğu, iki aday gerisinde toplanmazsa kalan adayların, bu kere 19 ve 20 Haziran’da emsal oylamalarda müsabakası öngörülüyor.
ADAY SAYISI 2’YE DÜŞTÜĞÜNDE TEKRAR OYLAMA YAPILACAK
Partinin Avam Kamarası kümesinde aday sayısı 2’ye düşürüldüğünde ise bunlar ortasındaki seçimi, partinin yaklaşık 125 bin üyesi posta yoluyla gerçekleştirecek. Parti üyeleri, 22 Temmuz’a kadar oylamaya katılacak.
YENİ BAŞKAN 23 TEMMUZ’DA BELİRLENECEK
Oylamanın sonucu 23 Temmuz’da ilan edilecek. Yeni başkan, tıpkı vakitte ülkenin yeni başbakanı olarak başbakanlık konutu “10 Numara”nın yeni sakini olacak.
BORİS JOHNSON VE ‘BEKA SORUNU’
Yarışın güçlü adayı olarak öne çıkan 54 yaşındaki Boris Johnson, 2008-2016 yıllarında iki periyot Londra Belediye Başkanlığı ve 2016-2018 yıllarında Dışişleri Bakanlığı yaptı. Sert Brexit yanlısı Johnson, ülkenin AB’den ayrılması için yapılan kampanyanın başkan figürüydü.
Brexit sürecini İngiltere için “Beka sorunu” olarak değerlendirmesiyle öne çıkan Johnson, liderlik kampanyasını “Ülkemiz beka sıkıntısıyla karşı kaşıya ve Brexit’i 31 Ekim’de gerçekleştiremezsek asla affedilmeyeceğiz.” sözüyle başlattı.
Johnson, ülkenin AB’den anlaşmasız bir halde olsa da ayrılmasını isteyenlerin dayanağını almış bulunuyor. Johnson’ın liderlik vaatleri ortasında ülkenin, AB’ye daha evvelki taahhütlerinden kaynaklanan yaklaşık 40 milyar sterlinlik ayrılık ödemesini yapmayacağı da yer alıyor. Çok sağcı Nigel Farage’ın Brexit Partisi’nin Muhafazakar Parti’yi eritmesinin önüne geçebilecek isim olarak da girdiği belediye başkanlığı ve referandum oylamalarında ortaya koyduğu seçim başarısı nedeniyle Johnson, öne çıkarılıyor.
Johnson, 2016’da devrin başbakanı David Cameron’ın Brexit referandumunu müteakip istifasının akabinde da liderlik için aday olmuş fakat yarıştan son anda çekilmişti. Johnson’ın liderlik vaatleri ortasında, orta eğitim bütçesini ve polis sayısını artırmak da bulunuyor. Johnson, Kurtuluş Savaşı’na muhalefet ettiği için halk tarafından linç edilen Damat Ferit Paşa hükümetinin İçişleri Bakanı Ali Kemal Bey’in, İngiliz eşinden olan torunun oğlu olarak Türkiye ile de kan bağına sahip olmasıyla biliniyor.
‘GİRİŞİMCİ LİDER’ HUNT
Mevcut Dışişleri Bakanı Jeremy Hunt da güçlü adaylar ortasında yer alıyor. 52 yaşındaki siyasetçi, daha evvel 2012-2018 yıllarında Sıhhat Bakanlığı yapmıştı. Siyasete iş dünyasından giren Hunt, liderlik yarışında teşebbüsçü kimliğini öne çıkarıyor. Teşebbüsçü ve siyasetçi olarak mesleği boyunca pek çok müzakere yürüttüğünü belirten Hunt, Brexit sürecini muvaffakiyete ulaştırmada da bu istikametinin değerini vurguluyor.
Brexit’i gerçekleştirmemesi halinde Muhafazakar Parti’nin siyaset sahnesinden silineceğini savunan Hunt, yeni bir müzakere takımı oluşturarak AB’yi İngiliz Parlamentosu’nun onay vereceği yeni bir muahedeye ikna etmeyi vadediyor. Hunt, Parlamento’daki istikrarlar nedeniyle İngiltere’nin, AB’den anlaşmasız ayrılmasının mümkün görünmediğini vurguluyor.
Brexit referandumu sırasında ülkenin AB üyeliğinin sürmesi için kampanya yürüten Hunt, buna karşın kabinenin sert Brexitçi Savunma Bakanı Penny Mordaunt’ın takviyesini almış bulunuyor. Hunt’a, Çalışma Bakanı Amber Rudd da takviye veriyor. Hunt, liderlik yarışında, kurumlar vergisini yüzde 19’dan yüzde 12’ye indirmeyi vadediyor.
‘GENÇ LİDER’ MATT HANCOCK
Yarışın argümanlı adaylarından 40 yaşındaki Matt Hancock, May kabinesinde Sıhhat Bakanı olarak misyon yapıyor. Gençliğini öne çıkaran Hancock, “Sadece şu an için değil, gelecek için bir öndere muhtaçlığımız var” sloganını kullanıyor.
AB’den anlaşmasız ayrılığın, Parlamento istikrarları nedeniyle mümkün olamayacağını, milletvekillerinin bunu daha evvel olduğu üzere engelleyeceğini savunan Hancock, Brexit muahedesinin da esaslı bir değişikliğe açık olmadığını savunuyor. Hancock, Brexit muahedesinin daha evvel parlamentoda reddedilmesinin en kıymetli nedeni olan “tedbir maddesi”ne, vakit tahdidi getirmeyi vadediyor.
Hancock’un başka vaatleri ortasında, Çin’in Huawei şirketine rakip olacak bir irtibat şirketi kurulmasına imkan verecek pazar şartlarını yaratmak yer alıyor. Eski Başbakan David Cameron ile Eski Maliye Bakanı George Osborne’a yakınlığıyla bilinen Hancock, partiyi merkez siyaset çizgisine oturtma kelamı veriyor.
‘DÖNEK’ MİCHAEL GROVE
Yarışın bir öteki argümanlı adayı 51 yaşındaki Michael Gove, May kabinesinde Etraf Bakanı olarak vazife yapıyor. Daha evvel birer yıl Adalet ve Eğitim Bakanlığı da yapan Gove, referandum sürecinde Johnson ile Brexit yanlısı kampanyanın mimarları ortasında yer almıştı. Johnson’ın 2016’daki liderlik adaylığına da takviye veren Gove, son anda dayanağını çekerek kendi adaylığını ilan etmişti. Bu taraf değiştirme, Johnson’ın adaylıktan çekilmesinde değerli rol oynamıştı.
Gove, yeni liderlik kampanyasını mesleğinde aldığı dönüş kararlarını izah etmeye yönelik olduğu düşünülebilecek “Siyasetçi olarak evrim geçirdim” sloganıyla yürütüyor. Gazetecilik kökenli Gove, uyuşturucuya karşı kaleme aldığı yazılara karşın tıpkı devirde kendisinin de uyuşturucu kullandığının ortaya çıkmasıyla sıkıntı durumda kaldı.
Kabinenin sert Brexitçileri ortasında sayılan Gove, buna rağmen ülkenin AB’den anlaşmasız ayrılmasına karşı çıkacağını açıkladı. Anlaşmasız ayrılığın ülkede bir erken genel seçimi tetikleyeceğini savunan Gove’a nazaran, bu türlü bir seçim de Emekçi Partisi iktidarını beraberinde getirebilir. Gove, AB ile mutabakata varılamaması yahut mevcut mutabakatın parlamentoda onaylanmaması durumunda, yeni Brexit tarihi 31 Ekim’in de ileriye alınabileceği sinyalini veriyor. Gove’un öbür liderlik vaatleri ortasında İngiltere’de yaşayan AB vatandaşlarına fiyatsız İngiliz vatandaşlığı vermek yer alıyor.
MÜZAKERECİ DOMONİC RAAB
Eski Brexit Bakanı Dominic Raab da yarışın dikkati çeken önder adayları ortasında yer alıyor. 45 yaşındaki Raab, 6 ay kadar sürdürdüğü bakanlık misyonundan May’in AB ile vardığı muahedeye itiraz ederek istifa etmişti. Anlaşmasız Brexit’i masada tutarak AB ile tekrar müzakereye başlamayı vadeden Raab, ayrılık tarihinin bir defa daha ertelenmesine karşı çıkıyor.
Raab, muahedenin Kuzey İrlanda sonuna ait “tedbir maddesini” kaldırmayı ve hudut meselesini teknolojiyi kullanan bir prosedürle çözmeyi vadediyor. Raab’ın başka vaatleri ortasında tüketici haklarının geliştirilmesi ve gelir vergisinde indirime gidilmesi de yer alıyor.
MÜSLÜMAN ADAY JAVİD
Seçilmesi halinde İngiltere’nin birinci Müslüman başbakanı da olacak 49 yaşındaki Pakistan kökenli Sajid Javid, May kabinesinde İçişleri Bakanı olarak vazife yapıyor. Daha evvel iskan, iktisat ve kültür bakanlığı vazifelerinde de bulunan Javid, sert Brexitçi bir çizgiye sahip.
Brexit krizinin tahlilinde yeni referandum, erken genel seçim ve Brexit’in iptali üzere seçeneklerin gündeme getirilmesine karşı çıkan Javid de Raab üzere Brexit mutabakatını yine müzakere etmeyi planlıyor. Javid de mutabakattaki “tedbir maddesini” kaldırıp hudut sıkıntısına dijital tahlil getirmeyi vadediyor. Bununla birlikte Javid, parlamentonun Brexit’i erteleme istikametinde karar alması halinde buna karşı çıkmayacağını söylüyor. Javid’in öteki vaatleri ortasında 20 bin yeni polis istihdam etmek ve demiryollarına 100 milyar sterlinlik yatırım da yer alıyor.
MAY’İN SONUNU HIZLANDIRAN LEADSOM
Avam Kamarası liderliğinden geçen ay istifa ederek May’in de istifa sürecini hızlandıran 56 yaşındaki Andrea Leadsom, parti liderliğine ikinci defa aday oldu. Leadsom, Cameron’ın istifasını müteakip, liderlik için May’e rakip olmuştu. Lakin Leadsom, May’in çocuk sahibi olmamasının başbakanlığını da zedeleyeceğini ileri sürmesiyle kamuoyunun reaksiyonunu çekmiş ve yarıştan çekilmek zorunda kalmıştı.
Sert Brexitçiler ortasında yer alan Leadsom, ülkeyi 31 Ekim’de “yönetilebilir” bir süreçle AB’den ayırmayı vadediyor. Mevcut Brexit muahedesinin öldüğünü savunan Leadsom, bunu yerine çeşitli alanlarda küçük mutabakatlarla gerekli düzenlemeleri yapacağını tez ediyor. Leadsom’ın öteki vaatleri ortasında ayda bir defa halkın sorularını canlı yayında yahut toplumsal medyada yanıtlamak ve 2020 Birleşmiş Milletler Etraf Konferansına mesken sahipliği için aday olmak da yer alıyor.
İKİNCİ BAYAN ADAY ESTHER McVEY
May kabinesinde Çalışma Bakanlığı vazifesi yapan lakin Brexit siyaseti nedeniyle istifa eden 51 yaşındaki Esther McVey, liderlik yarışına ikinci bayan aday olarak katıldı. Anlaşmasız Brexit taraftarı McVey, Kuzey İrlanda hududuna teknolojik bir tahlil bulanabileceğini savunan isimler ortasında yer alıyor.
McVey’in öteki vaatleri ortasında eğitim ve emniyet bütçelerinin artırılması, bunun için de memleketler arası yardım bütçesinin kısılması bulunuyor.
‘VATANDAŞ MECLİSİ’ ÖNEREN ADAY STEWART
May kabinesinde Milletlerarası Kalkınma Bakanlığı yapan 46 yaşındaki Rory Stewart, Brexit konusunda bir ulusal uzlaşma vadediyor. Halka Brexit konusunda “hayal satılmasına” karşı çıkan Stewart, kırmızı çizgi ve büyük vaat siyasetini bırakmayı ve bir uzlaşmaya varılmasını sağlamayı teklif ediyor. Stewart bu hedefe yönelik 99 üyeli bir “vatandaş meclisi” kurulmasını öneriyor.
Referandum sürecinde AB üyeliğinden yana kampanya yürüten Stewart, sandıktan çıkan sonucu kabul ettiğini ve bunu hayata geçirme maksadına sadık olduğunu vurguluyor. AB’den anlaşmasız ayrılık seçeneğine karşı çıkan Stewart, Johnson başbakanlığa gelmesi halinde de kabinede vazife almayı reddedeceğini ilan etti. Stewart’ın öteki vaatleri ortasında iklim değişikliğiyle gayrete dönük dış yardımları arttırmak ile ülkenin dış siyasetini Ortadoğu odaklı olmaktan çıkarıp Asya ve Afrika’ya kaydırmak yer alıyor.
BREXİT’İ ERTELEYECEK ADAY MARK HARPER
David Cameron devrinde partinin küme lider vekilliği misyonunu yürüten 49 yaşındaki Mark Harper, AB ile “tedbir maddesi” içermeyen yeni bir muahedeye varmayı vadediyor. Bu türlü bir muahedeye varmak için 31 Ekim tarihinin fazla yakın olduğunu belirten Harper, Brexit’i bir kere daha erteleyeceğini ilan etmiş bulunuyor.
Bununla birlikte Harper, “anlaşmasız ayrılık” ile “Brexit’in iptali” seçenekleriyle karşı karşıya kalması durumunda, tercihini birinciden yana kullanacağını lisana getiriyor. Harper’ın başka liderlik vaatleri ortasında yüksek öğretim bütçesini arttırmak yerine, teknik eğitimi ve çıraklık eğitimini teşvik yer alıyor.
BREXİT SÜRECİ
Yeni başkan seçimi devam ederken May, liderlik vazifesine vekalet edecek ve başbakanlığı sürdürecek. Theresa May, AB ile vardığı Brexit muahedesinin parlamentoda 3 sefer reddedilmesinin akabinde parti içi muhalefetin baskısına dayanmayarak, geçen ay yaptığı açıklamayla istifa edeceğini duyurmak zorunda kalmıştı. İngiltere’nin 2016’da yapılan referandumla aldığı AB’den ayrılma kararını 29 Mart’ta hayata geçirmesi öngörülüyordu. Lakin parlamentonun, Brexit muahedesini peş peşe yapılan oylamalarla reddetmesinin akabinde Brexit, 31 Ekim’e ertelenmişti.
Brexit mutabakatı, İngiltere’nin modülü Kuzey İrlanda ile AB üyesi İrlanda Cumhuriyeti ortasına hudut girmemesi için formüle edilen ve İngiltere’nin bütününü meçhul bir mühlet Gümrük Birliği içinde tutmayı öngören “tedbir maddesi” nedeniyle İngiliz parlamentosunun alt kanadı Avam Kamarası’ndan onay alamamıştı. Parlamento, kimi milletvekillerinin teşebbüsüyle de ülkenin AB’den anlaşmasız ayrılmasını önleyecek bir yasa çıkarma istikametinde adım atmayı başarmış ve sürecin ertelenmesini sağlamıştı.
