Karl Lagerfeld kimdir
Moda dünyasının Einstein’i, yolu modaya çıkan her işi ustalıkla yapmak için uğraşlı, sıra dışı karakteri ile ayrıyeten ilgi çeken Karl Lagerfeld’in hayat hikayesidir…
“Bir işin kusursuz olmasını istiyorsan, kendin yapacaksın!” görüşü ile iş hayatını şekillendiren, moda dünyası ve dokunduğu pek çok sanat kolunda başarılı bir grafik çizen Karl Lagerfeld artık hayatta değil. Kuşkusuz seveni de çok sevmeyeni de! Kimimiz şaşırıyor, kimimiz yadırgıyor, kimimizin hiçbir duygusu yok hususa ve bireye dair. Lakin sonuçta iş senden olmayana gereken saygıyı göstermekte bitiyor.
Chanel, moda dünyasının ve markasının büyük kaybı olarak duyurdu Karl’ın vefatını. Kuşkusuz bu sıra dışı adam, kendi vefatını ölmeden izlerken en çok kedisi Choupette’den ayrılışına üzülmüştür…
Yolun ışık olsun Karl Lagerfeld!
Üzerine dökülmüş altın tozlarından modada bir altına dönüşerek ayrıldın ya bu dünyadan, sana helal olsun!
Çocukluğu
Karl, 10 Eylül 1933’te, Hamburg’da, varlıklı bir ailenin çocuğu olarak dünyaya geldiğinde ailesi, ona, “Karl Otto Lagerfeldt” ismini vermişti. Lakin o ileride sıra dışı kişiliğinin getirdiği kararlılıkla reklam açısından daha uygun duracağını düşündüğünden, soyadındaki “t” harfini attı. Çocukluğu doğduğu yerde, Almanya’da geçti.
Karl, ileride rastgele bir dine ilişkin hissetmeyecekti kendini. Bu kararın altında yatan gerçek ise o daha çok küçükken yaşanan bir olayla ilintiliydi. Bir rahip, annesine, Karl’ın büyüyünce bir rahip olacağını söylemişti. Annesini saran bu tuhaf kaygı, oğlunu bir daha kiliseye götürmesine mahzur olmuştu. Daha da ilginci, ona bir daha asla dinle ilgili bir mevzudan bahsetmedi.
Çocukluğunun bir diliminde de cinsel kimliği bakımından öteki çocuklardan farklı olduğunu anladı. Bu hissini annesiyle paylaştığında, annesi onu doğal karşıladı ve oğlunun yanında durdu. Zira Karl’ın üvey ablası için de tıpkı durum kelam konusuydu…
Modada birinci adımlar
Karl, Paris’e geldiğinde 14 yaşındaydı. Bundan bu türlü hayatı burada geçecekti. Modaya düşkünlüğünden mi Paris’i çok seviyordu yoksa Paris’i çok sevdiğinden mi modaya düşkündü ayırt edemiyordu. 17 yaşında Pierre Balmain ile çalışmaya başladı. Kendisindeki cevheri kendi özgür iradesiyle fark edenlerdendi.
19 yaşında bir yetenek müsabakasına ceket dizaynıyla katılmış ve kazanmıştı. Artık üzerine altın tozları serpilmiş üzere parlıyordu ve vakitle bir altına dönüşebilirdi. Bu muvaffakiyetten sonra dizayncı Jean Patou ile bir periyot çalışma fırsatı getirdi. 5 yıl boyunca Jean Patou haute couture dizaynlarına imza attı. Hayat her vakit insanın başından aşağı altın tozları bırakmazdı ya! Sendelemek hayatın birinci kurallarından biriydi. Kaç sendelemeden sağ çıktığımızla ilgileniyordu cihan. Karl da işte birinci dizaynlarında sendelemişti. Birinci koleksiyonları basın tarafından pek beğenilmemişti. Yıllar sonra verdiği bir röportajında bu periyodu, eleştirmenler tarafından olumsuz tenkitlere maruz kaldığından iki sene boyunca hayatını plajlarda geçirdiğini açıklayacaktı.
Bu sendelemelerin üzerine 80’lerin başında kendine ilişkin parfüm ve giysi eşyası üreten markası KL’yi piyasaya sürecek ve parıl parıl parlayacaktı. Bu markayı yıllarca ayakta tutacak ve 2004’te Tommy Hilfiger’e satacaktı…
Fendi ve Chanel
Serbest çalıştığı devirde Mariuccia Mandelli (Krizia), Charles Jourdan ve Valentino’ya dizaynlar hazırladı. 1963’te Tiziani, 1964’te de Chole’nin kreatif yöneticiliğini yürüttü.
1972’de haneye Fendi eklendi. 1983’te de onu küllerinden yine doğurmak için Chanel’in kreatif yöneticiliğine geçti. Chanel ile bu iş birlikleri için “Saygı artık satmıyordu. Ben horlayan bir hoş satın aldım ve adeta ölüyü dirilttim”.
Aldığı olumsuz tenkitler, basının onu yerde yere vurduğu anlar… Karl, çok çalışması gerektiğini biliyordu. Kendini geliştirmek için Paris’ten ayrıldı ve İtalya’ya giderek üç yıl sürecek bir eğitime başlamıştı; 26 yaşındaydı. Moda dünyasına parlak adımlarla geri döndüğünde ise, Fendi’ye tasarım danışmanı olmuştu. 1983’te Chanel’e başlayan Karl, 1993’te Chanel’den ayrılan tasarımcının yerine geçmiş, söylediklerinin hakkını verecek çalışmalarda bulundu.
bir yerden sonra iki farklı usul göstergesi bu iki marka için de çalışıyordu. Uzun soluklu bir iş olacaktı. Türkiye’de verdiği bir röportajında kendisine yöneltilen “Farklı üslupları olan iki modaevinde çalışmak zorlayıcı olmuyor mu? Sorusunu şöyle cevaplayacaktı: “Chanel’in koleksiyonlarında Fendi’yi andıran hiçbir şey göremezsiniz. Birebir şey Fendi için de geçerli ‘Chanel’imsi, Chanel’i andıracak en ufak şey yoktur. İkisinin de farklı kimlikleri, kişilikleri var. Tahminen de benim kişiliğim yok; ya da üç tane birden var… Fendi’de İtalyan Karl’ı, Chanel’de Fransız Karl’ı görüyorsunuz… Kendi markamda da yalnızca beni ve yapmak istediklerimi… İş münasebetlerimde kendimi hiçbir vakit ‘evli’ üzere hissetmedim. Daha çok ‘açık evlilik’ yaşıyoruz. Her an bitebilecek üzere… Böylece tutkumu koruyorum zira birbirimize ‘mecbur’ değiliz. Birden fazla markayla bu his yüzünden çalışıyorum. Yalnızca birine bağlı olmak istemiyorum. Beni kafese koyarsanız değersizleşirim, işe yaramam. “
Çalışma prensibi
Karl, kendisini memnun eden şeyi bir röportajında şöyle tanımlamıştı: “Henüz hazırlamaya başlamadığım bir sonraki koleksiyonum…” Karl, şimdi ortaya çıkarmadığı, başının içinde dönüp dolaşan fikirlerden büyük heyecan duyuyordu. “Bugünün işini yarına bırakma!” ideolojisinden şaşmayan bir hayat yaşıyordu ve aslında muvaffakiyetinin sırlarından biri bu olabilirdi.
Sabahları bilhassa Paris’teki meskeninde olmayı ve bu saatlerde çizimlerini yapmayı çok seviyordu. Öğlen ve akşam saatlerine toplantılarını aldığından çizimleri sabah yapmak en uygunuydu. Bir günün kendisine yetmediğini lisana getirdiği birebir röportajda şöyle bir tavsiyede de bulunuyordu: “Böyle bir sanayide, hatta bu türlü bir dünyada en değerli şey süratli olmak. Verebileceğim en yeterli tavsiye bu.”
Ayrıca okumayı da çok seviyordu. Vakitle ferdî kütüphanesinde 300.000’den fazla kitabı bir anda bulunduracaktı. Paris’teki meskeninin duvarlarını bu kitap koleksiyonu ile dekore edecekti. Her sabah en sevdiği şeylerden biri de pencere kenarında okumaktı. Böylelikle Louvre ve Seine’i de görebilecekti…
Dış görünümü
Kim ne derse desin Karl için dış görünüş pek çok şey söz ediyordu. Nihayetinde o bir modacıydı. Onun işi buydu. 1976’da uzatıp atkuyruğu yaptığı saçları, onun en bariz görsel özelliğinden biriydi. Vakitle onunla özdeşleşecekti. Aslında enteresan olan yanı saçlarını atkuyruğu yapması değil, genç yaşlarından itibaren beyazlatma eforuna girmiş olmasıydı. Talk pudrası yardımıyla saçlarını beyaz gösterir olmuştu. Zira beşerler, Karl’ın saçları vakitle sahiden beyazlamaya başladığında onun yaşlanmaya başladığını düşünmemeliydi. Bir nevi insanların algısını kırıyor ya da şaşırtıyordu.
Bu dış görünüşü için birinci garipsenecek haliydi. Aslında yaptıklarından çok sebepleri şaşırtıcıydı. Karl, 2000’de, Hedi Slimane’nin Dior markası için tasarladığı slim fit ekiplerden sipariş etmiş, lakin onlara sığmayı bir türlü başaramamıştı. Ayrıyeten kendisine olacak bir vücudu de üretilmemişti. Yanlışın modada değil kendisinde olduğunu düşündü ve 13 ayda, yalnızca çorba içerek, 41 kilo verdi. Evet, sebeplerinden biri de kendi imgesini beğenmiyor oluşuydu; lakin bu durumu da bu kadar net açıklamıştı: “Hedi Slimane’nin dizaynlarını giymek istiyordum; lakin o kıyafetler çok ince ve benim yaşımda olmayan erkekler içindi.”
Fotoğrafçılığı
Karl’ın fotoğrafçılığı her ne kadar 2000’lerde fark edilir olsa da, o fotoğraf çekmeye de mükemmeliyetçiliği sebebi ile 80’lerde başlamıştı. Chanel için bir basın kiti hazırlıyordu ve yapılan çekimden, tabir yerindeyse “tiksinmişti.” Karşısında hiçbir çekimini beğenmediği fotoğrafçı, “Çok yeterli biliyorsan kendin yap!” diyerek olay mahallini terk etmişti.
Karl, üzerine çok düşünmedi bile. Hatta mide bulantısının geçmesini bile beklemeden kararını verdi. Çabucak bir fotoğraf makinesi ve bir de asistan kiralayıp işe koyuldu. Gözüne esasen güveniyordu. Bunun yanında güzel bir gözlemciydi. Reklam kampanyaları, moda çekimleri, mimari derken sıçrayışları da bu işe başlayışı kadar süratli olmuştu. Fendi’nin dizaynlarını hazırlamakla yetinmemiş, reklam kampanyasını da çekmişti. Sonra Harper’s Bazaar, Numero, Alman Vogue mecmualarının kapak çekimlerini yaptı… Ayrıyeten bundan bu türlü Chanel’in bütün çekimlerini de kendisi yapacaktı. Şunu savunuyordu aslında: “Bir işin kusursuz olmasını istiyorsan, kendin yapacaksın!”
83 yaşındayken verdiği bir röportajda kendisine muvaffakiyetinin sırrı sorulduğunda ise, kendisinden üçüncü tekil şahıs olarak bahsederek şöyle cevaplayacaktı: “İyi beşerlerle çalışmak da Karl Lagerfeld’in başarılı bir fotoğrafçılık mesleğinin olmasının sırlarından biri. 25 yıldır birebir beşerlerle çalışıyorum: Güzel makyöz, âlâ tarz editörü, güzel ‘retouch’ uzmanı… O vakit iş kolaylaşıyor. Deklanşöre bas yeter!”
Moda endüstrisi
Alexandre McQueen, 2010’da, suratına yetişemediği dünyasının içinde kayboldu ve intihar etti. 11 Şubat sabahı hizmetçisi onu, Londra, Green Street’teki meskeninde asılmış olarak bulmuştu. Moda dünyasının da, basının da gündemine bomba üzere düşmüştü bu olay. McQueen, Londra Moda Haftası’ndan birkaç gün evvel, annesinin vefatından de 9 gün sonra hayata kendi isteği ile veda etmişti.
Moda sanayisinin hızlılığının eleştirildiği bu olay üzerine 83 yaşındayken sorularını cevapladığı röportajda, Karl’a, içinde bulunduğu sanayi ile ilgili şu soru yöneltildi: “Alexander McQueen’in intiharından sonra, moda sanayisinin hızlılığı çok eleştirildi. Kimi tasarımcılara sene içinde birkaç koleksiyon hazırlamak güç geliyor. Siz bu bahiste rekortmensiniz lakin şikâyet etmiyorsunuz. Sırrınız ne?”
Karl’ın kendine güvenir yanıtı şöyleydi: “Evet, moda ‘an’ ile ilgili bir şey. Ne var bunda? Bir elbisenin başına gelebilecek en uygun şey, giyilmek. Moda, müzelerde sergilenmek için yapılan bir şey değil ki! Üretmek benim için kolay; o denli bir çiziyorum ki, kağıtta gördüğünüz çizimle dikilen elbise ortasındaki fark neredeyse sıfır. O yüzden prova süreci de pek uygun geçiyor. Ve sonuçların düzgün olacağını bildiğimden, birden fazla iş de yapabiliyorum. Kimileri bir makine olduğumu düşünüyor. Konuta, bu yanlışsız; ben bir makineyim.”
Yansımaları
Karl, çok taraflı bir insandı. Her ne kadar modanın içinde olduğundan, yalnızca modayla ilgili üzere görünse de, aslında sanatın neredeyse her kısmıyla ilgiliydi. Yazmak, fotoğraf yapmak, fotoğraf çekmek en sevdikleriydi. Fotoğrafçılığını kanıtlamıştı esasen. Çizimlerini de oluşan elbiselerden görüyorduk. Kendisini yazıda da kanıtlamak istemiş olacak ki, kitap da yazmış. Onun yansıması pek çok yerde kendini gösteriyordu…
2006’da “Les Musiques One J’aime” (Sevdiğim Müzikler) ismini verdiği bir CD çıkardı. 2007’de de, “Lagerfeld Confidential” (Lagerfeld’in Sırları) isimli belgeseli çekildi. 2010’da ise, “Maison Europeennedela Photographie” (Avrupa Fotoğraf Evi) isimli stantta Karl’ın çektiği fotoğraflar sergilendi…
Ayrıca Brezilyalı ayakkabı markası Melissa için 4 dönem kapsül koleksiyonlar tasarlayan Karl’ın mesleği, Alman asıllı TV gazetecisi Martina Neuen’in de dikkatinden kaçmamıştı. Karl’ın mesleği, Neuen’in yönettiği, “Mode Als Religion” isimli belgesele de mevzu oldu…
Sıra dışı defileleri
Karl, 83’de adım attığı Chanel’i, fenomen bir marka haline getirmiş ve yüzyılın en kıymetli, en özel markalarından biri yapmıştı. Her koleksiyonu, adeta bir sanat yapıtı olarak kabul görüyor ve ayakta alkışlanıyordu. Ki defileleri de en az koleksiyonları kadar konuşuldu.
Detaylar konusunda o denli takıntılı ve sıra dışıydı ki, bu durum elbette defile tertibine da bulaştı. Bir kıyafeti tasarlamanın asla yetmeyeceğini, sunmanın da işin geri kalan değerli kısmı olduğunu düşünüyordu Karl. İşte bundan sebep tasarım, mesaisinin birinci, sunumu ise ikinci kısmını oluşturuyordu. Üstelik yabana atılmayacak kadar da yaratıcıydı. Podyum onun için yalnızca podyum değildi. Orayı kuşkusuz bir tiyatro sahnesi olarak görüyordu ki dekorları da ayrıyeten tasarlıyordu. Koleksiyonun teması ne ise, defilesi de ona nazaran görkemli bir gösteriye dönüşüyordu.
Karl’ın bütün defileleri tarihe başka bir iz olarak kazındı. Kiminde podyum bir kumsaldı, kiminde bir orman… Yapay bir kıyıda ya da ormanda, hatta uzayda yürüyen modeller, sizi bir masalın, bir bilim kurgunun içine hakikat çekiyordu güya. Üstelik bunlar o denli uzak tarihler de değildi. En yakını 2 Ekim 2018’de yaşandı. Chanel’in 2018/2019 İlkbahar-Yaz Ready to Wear Defilesi için Paris’teki Grand Palais podyumu plaja çevrildi. O denli ki yapay plajda, cankurtaran ayrıntısı bile düşünülmüştü…
Sonbahar-Kış koleksiyonu için de bu kere orman temasını seçen Karl, hayal gücünün sonlarını zorlamış ve Paris Grand Palais Müzesi’ni bu kere ormana çevirmişti. Modeller, kurumuş ağaçlar üzerinde yürüdü. Bu defilede gerçekliği abartan Karl, gerçek ağaç kullandığı için reaksiyon çekmişti.
Bir öbür Grand Palais gösterisinde yapay bir şelale yaptıran Karl, bir başkası 2017/2018 Sonbahar-Kış defilesinde de modayı uzaya çıkarmıştı…
Karl Lagerfeld öldü
Karl, 2014’te İstanbul’a gelmiş, Ayasofya’ya hayran kalmıştı. Hatta fotoğrafını da web sitesine yüklemişti. Yorulmak bilmeyen vücuduyla modanın onu yönlendirdiği her yerdeydi. Fakat nihayetinde söylediği üzere bir makine değildi o ve yorulacaktı.
Artık 85 yaşına gelmişti ve çok yorgun görünüyordu. Hatta Chanel’in son defilelerine de katılamamıştı. Halbuki olacak iş değildi. Karl, asla defile kaçırmazdı. En son 22 Ocak’ta yapılan defileyi de kaçırdığında Chanel, Karl’ın yorgun olduğu için defilelere katılamadığı açıklamasını yaptı.
Ve Karl’ın yorgun düşen vücudu, birkaç haftadır devam eden hastalığına yenik düştü. Karl Lagerfeld, 19 Şubat 2019’da, 85 yaşında hayata gözlerini kapadı.
Tüm ömrü üzere, Karl’ın gidişi de sıra dışıydı. Karl’ın, mirasını en az kendisi kadar ünlü kedisi Birman cinsi Choupette’ye bıraktığı konuşmaları ağızdan ağıza dolaşmaya başladı bile. Zira Karl, 2015’te, “Onun küçük bir serveti var. O bir varis!” diye konuşmuştu. Choupette, bir periyot çıkarı ile de gündeme gelmişti. Kendine ilişkin toplumsal medya hesabı da bulunan Choupette’nin bir yılda ortalama 3 milyon Euro kazandığı konuşulmuştu.
Karl’ın mirası kime kalır bilinmez. Tek bir gerçek var ki, o da artık Karl Lagerfeld hayatta değil. Bu ortada Chanel de Karl’ın vazifesine kimin getirileceğini de açıkladı. Chanel’de, Karl’ın sağ kolu olan ve Moda Kreasyon Stüdyosu Yöneticisi olarak çalışan Fransız modacı Virginie Viard, Karl’ın misyonuna getirildi. Chanel, “Böylece Gabrielle Chanel ve Karl Lagerfeld’in mirası yaşayabilir” açıklamasında bulundu. Her sanat insanı üzere, onun da geride dokunuşları kaldı. Sıra dışı kimliği, gözlükleri ve eldivenleri ile ikonik duruşu, şahsına münhasır hayatı ve sanata, modaya tutkusuyla bir Karl Lagerfeld geçti bu dünyadan…
Modaya tutkun, onu çok sevenlerin anısına…
İyi ki…
Damla Karakuş
[email protected]
Not:
Biyografisini okumak istediğiniz şahısları lütfen bizimle paylaşın.
Instagram: biyografivekitap
