Melahat Hanım ile keyifli ve uzun sohbetimiz bugün de devam ediyor. Dün daha çok sohbetimizde, Melahat Hanım’ın müellifliği üzerine olan kısmı okumuştunuz. Bugün ise Hadimi var…
UMARIM ÜNİVERSİTELERİMİZİN İLGİLİ FAKÜLTE VE KISIMLARI BU ÇIĞLIĞIMI DİKKATE ALIR
– Sizinle yeni romanınız Hadimi vesilesiyle bir ortaya geldik. Bize genel olarak Hadimi’den bahseder misiniz?
Bugünün lisanıyla söyleyecek olursak bir dekan hatta bir rektör, bir akademisyen, Osmanlı’nın birinci hukuk kitabını yazan bir hukukçu, bir müftü, bir zâviyedar, bir âlim, bir bilim insanı, bir mütefekkir, bir mutasavvıf, kaç yüzyıldır sevgiyle, hürmetle anılan üstün meziyetlere sahip bir örnek insandır. Bu meziyetlere, başarılara sahip bir insan kolay kolay yetişmez. Asıl olan bir öbür konu, o devranda bocalama ve tartışma konusu olan problemler hakkında eserler telif etmiş, bidatlarla ve uydurma hadislerle uğraş etmiş, gerçek İslâm’a muhalif görüşlere karşı çıkmış, ilim ve ahlak hakkındaki görüşlerini şahsen hayatında yaşamayı şiar edinmiş, takdire şayan bir karaktere sahip, mevkii makamları elinin karşıtıyla itmiş, takdire şayan bir idealisttir… Düşünün bir defa İstanbul Medreselerinden almış olduğu sekiz yıl yüksek medrese yani üniversite eğitimindeki başarılarına istinaden vaktin en kelamı geçen müderrisi en büyük makamlar teklif ederek İstanbul’da kalması için ısrarcı oluyor. Sonra İslâm Halifesi ve Lâle Devranı Sultanlarından III. Ahmet saraya davet ediyor. Kendisini temsilen Ayasofya’daki bir münazarada, Avrupalı müsteşriklerin karşısına çıkarılıyor ve III. Ahmet ilmine ve bilgisine hayran kalarak ulaşılması çok güç makamlar teklif ederek İstanbul’da kalmasını teklif ediyor. Yeniden Lâle Zamanı Sultanlarından I.Mahmut hakeza tıpkı formda saraya davet ediyor, asırlarca sürecek Huzur Dersleri’nin birincilerini kendisine yaptırıyor, hayran kalarak o da en yüksek makamlar teklif ediyor…
– Alışılmış Hadimi kabul etmiyor…
Evet, Hadimi, memleketindeki medresesinde talebe yetiştirme maruzat ve dileğini belirterek o makamları kabul etmiyor. Bu idealistliğin en büyüğü değil de nedir. İnanılır üzere değil… Hangi ruh, hangi faktörler bir Anadolu evladını böylesi bir mefkureye, böylesi bir bilgeliğe, bilginliğe; böylesi bir mevkie, mertebeye ulaştırmıştır? Bu mütefekkirin hakkında çokça araştırmalar, tezler yapılıp yayımlanmalı. Ben, elimde kalem olarak memleketime ve bu âlime vefa olarak yalnızca bir çığır açmaya çalıştım.
– Hadimi’nin günümüz Türkçesine çevrilmiş çok yapıtı yok sanıyorum?
Ne yazık ki seksen tane yapıtından yalnızca birkaçı hariç günümüz Türkçesine çevrilmiş yapıtı yok. Osmanlı’da birinci hukuk kitabını yazmış, Cumhuriyet periyodunda bile yazdığı hukuk kitabından istifade edilmiş, kaynak olarak kullanılmış, içtihatlar alınmış olan bu zat, bir romana, birkaç sempozyuma, bu kısacık röportaja sığdırılabilecek kadar sığ değildir. Umarım üniversitelerimizin ilgili fakülte ve kısımları bu çığlığımı dikkate alır.
ARAŞTIRDIKÇA ÖĞRENDİM, ÖĞRENDİKÇE HAYRAN OLDUM
– Araştırma ve yazım süreciniz nasıldı?
Hadimi romanımın kaynakçasına bakarsanız dört sayfa matbu kaynak, üç buçuk sayfa elektronik kaynak taramış olduğumu görürsünüz. Art sayfalardaki kaynaklarla sonlu değil elbette; kuşaktan kuşağa aktarılma yoluyla çeşitli bilgilere sahip şahıslarla de görüştüm. Dört buçuk yıl kadar gereç topladım, iki buçuk yıl kadar da yazma sürecim… Aşağı üst yedi yıl… Kaynakçamda ismi geçen, taradığım bütün yapıtların sahiplerine ferade ferade teşekkür ederim. Bilhassa Yaşar Sarıkaya’ya bir fazla teşekkür ederim; Almanya da yapmış olduğu ve Türkçeye de çevrilmiş olan doktora tezi “Ebu Said El Hadimi” isimli yapıtından güvenerek istifade ettim. Bildiğim kadarıyla Hadimi hakkında yapılmış tek doktora çalışması, o da ne yazık ki ülkemizde değil Almanya’daki bir üniversitede yapılmış. Temennimiz bundan sonra ülkemizdeki ve yurtdışındaki üniversitelerde Hadimi hakkında çok sayıda tez yapılır.
– Hadimi’yi yazmaya nasıl karar verdiniz?
Çocukluğum Hadimi Hazretleri Türbesi’nin üç yüz metre kadar yakınında bir lojmanda geçti. Annem de dahil, ilçedeki insanların birçok, perşembe günleri ikindiden sonra Hadimi Hazretleri Türbesi’ne ziyarete sarfiyat, dua ederlerdi. Çocuk muhayyilemde, bu türbede metfun zâtın kim olduğuna dair varsayımlar üretir, kendimce kurgulardım. Zira hakkında büyük bir âlim olduğu ve bir iki menkıbeden öteki anlatılan bir şey bilen yoktu. Ortadan neredeyse yarım asra yakın bir vakit geçti, hâlâ herkesin çok sevip saydığını; fakat kimsenin kâfi bilgiye sahip olmadığını müşahede ediyordum. Hatta on yıl kadar evvel Hadim Belediyesi’nin Hadimi bahisli bir program düzenlediğini duydum. Ses kayıt cihazımı not defterimi alıp gittim.
– Neler vardı o programda?
Bir üniversite hocasının konuşmasıydı. Hadimi hakkında geçen cümle sayısı üç ya da dört kısa anlatımı geçmiyordu. Tahminen risalelerine biraz değinerek vaaz formundaydı. O sıralarda Prof. Dr. Yusuf Küçükdağ hocamın, Vakıflar Dergisi’ne yazmış olduğu, Hadimi Medresesi’ne Dair Bir Vakfiye başlıklı bir makalesini okumuştum ve kendisiyle bu hususlarda istişare ediyorduk. Onun da teşvik ve yüreğiyle bu âlim hakkında yazmaya karar verdim. Kendisine çok teşekkür ederim. Doğal isimlerini buraya sığdıramayacağım öteki akademisyen dostlara da teşekkür ederim.
– Ebu Said El Hadimi’yi kısaca bizim için tanıtır mısınız?
Röportaj çok uzayacak. Tanıtmayı romanımda ziyadesiyle yaptım, desem sizi kırmış olur muyum? Tekrar de isterseniz zevkle anlatırım; ancak okuyucuyu sıkmayalım, romanı okuyarak özümseyerek tanısalar, diye düşünüyorum.
– Natürel, haklısınız aslında. O vakit biz tekrar hislere dönelim, şöyle sorayım: Onu araştırırken neler hissettiniz? En çok hangi istikameti ile sevindiniz, heyecanlandınız?
Araştırdıkça öğrendim, öğrendikçe hayran oldum. Her istikametiyle sevdim; lakin sorgulayıcı kişiliği, olaylara objektif bakışının yanı sıra vaktin tartışmalarında uzlaştırıcı bir yol izleyişi. Gerçek bulmadığı fikirlere her kim olursa olsun itiraz edişi, bidatlarla ve uydurma hadislerle uğraşı, bu mevzularda eser telif edişi, uydurma ve bilgisiz, ilimsiz şeyhlere olan reaksiyonu, Mantık, ideoloji hakkında da risaleler yazması, görüşleri, olumlu ilimlere de medresesinde yer vermesi… Her şeyden öte mevkie, makama, paraya ehemmiyet vermemesi, şahsına sunulan bağışları bile medresesindeki yoksul talebelere harcayıp kendisinin yalnızca müftülük maaşıyla geçimini sürdürmesi… Takdire şayan pek çok tarafı var.
“ŞEMS-İ TEBRİZİ” İSİMLİ KİTABIM BİRAZ DAHA ÖZEL
– Mevlana, Şems üzerine de yazdınız. Kitaplarınız ortasında sizin için en özeli hangisi?
Bir ayrım yapmak sıkıntı. Hepsi çocuklarınız üzere oluyor. Lakin alanında bir birinci olan; son baskısı hariç her baskısı Konya’da basılmasına karşın 22.baskıya ulaşan; pek çok romancının, akademisyenin yapıtlarında kaynak gösterdiği; ünlü bestekar Can Atilla’nın “Şems-i Rumi” isimli yapıtında baş kaynak olarak kullanıp albüm yaptığı “Şems-i Tebrizi” isimli kitabım biraz daha özel…
– Sizi yazarlığa iten, edebiyatı sevdiren eserler, müellifler kimlerdi?
Hangi birini söylesem bilmiyorum, edebiyatı sevdiren eserler o kadar çok ki… Her okuduğum eser edebiyatı sevdiriyordu. Hâlâ öyle… Yazarlığa iten eserler ise bunu hiç düşünmedim. Doğal ki klasikleşmiş müelliflere hayrandım, seviyordum; fakat “Yazar olacağım” diye bir savım ve idealim pek yoktu. Biraz mükemmeliyetçi tarafımdan ötürü olsa gerek, tahminen de kendimi kâfi görmüyordum. Yazarlığa birinci adımım, sevdiğim bir arkadaşımın ısrarı üzerine başladı ve birinci yapıtlarımın ödül almasıyla devam etti. İlla ki birkaç isim verecek olursam çok beğendiğim ve çabucak aklıma geliveren yabancı muharrirler: Dostoyevski, Tolstoy, Maksim Gorki, Emile Zola, Umberto Eco, Victor Hugo, Balzac, Goethe, Nietzsche, Irvin D.Yalom, william chittick, Annemarie Schimmel… Yerli muharrirler; Oğuz Atay, A.H.Tanpınar, Peyami Safa, Halit Ziya, Halide Edip, Yakup Kadri, Reşat Nuri, Tarık Buğra, Kemal Tahir…
Şunu da eklemek isterim. Okuma alışkanlığını edindiğimden bugüne kadar ne siyasi, ne fikri kategorize etmeden her cenahtan kitap okumayı seviyorum. Son otuz yılımda Mevlana ve Şems ilgim vesilesiyle başta Mevlana Celaleddin Rumi’nin yapıtları olmak üzere mutasavvıfların ve ilgili eser vermiş mütefekkirlerin yapıtlarını okumaya, araştırmaya tartı verdim. Olağan yanı sıra öbür katmanlarda da okumaya devam ediyorum. Keşke gün, yirmi dört saatten fazla olsa, daha çok okuyabilsem(!)
HADİMİ YAPITIM, DOĞDUĞUM MEMLEKETİME BİR HİZMETTİ BENİM İÇİN
– Günümüzde kimleri okuyorsunuz?
Yukarda Hadimi romanımın 7-8 sayfayı tutan kaynakçasından bahsetmiştim. Onlara odaklanmak, araştırmak, okumak, taramak yıllarımı aldı. Münasebetiyle farklı mecralara fazla kayamadım, desem de tekrar orta ara okudum. Mesela Küba’ya gittiğim vakit Frida Kahlo ilgimi çekti, okudum. bu yıl üçüncü üniversitem olarak İdeoloji Bölümü’ne başlamayı düşündüğüm için bir altyapım oluşsun niyetiyle daha evvel okumuş olduğum Sartre üzere düşünürlerin felsefi içerikli kitaplarını okuyup tahlillerini yapmaya çalışıyorum. Natürel bunlar yüzeysel.
– Bilhassa takip ettiğiniz, tarihi roman yazan muharrirler var mı?
Takip ettiğim tarihi roman muharrirleri son yıllarda olmadı. Söylediğim üzere romanımla ilgili araştırmalarım vakit bırakmadı; ancak daha evvelce tarihi roman olarak Tarık Buğra’nın “Küçük Ağa, Osmancık”, Kemal Tahir’in “Devlet Ana- Yorgun Savaşçı”, Namık Kemal’in “Cezmi”, Y.Kadri Karaosmanoğlu’nun “Yaban”, Tolstoy’un “Savaş ve Barış”… Tarihi roman diyemesek de yazıldığı bölümün tarihini, toplumsal yapısını yansıtan “Çalıkuşu, Sinekli Bakkal” üzere romanların da çabucak hemen hepsini ortaokul, lise yıllarında okumuştum…
– Program yaptığınız vakitler da oldu. Yeni projeleriniz var mı?
Evet, on yıldan fazla çeşitli mahallî televizyonlarda “Kültür İklimi”, “Kültür Yağmuru”, “Kültür Pınarı” ve “Yaşanmış Yıllar” isimlerinde çok sayıda televizyon programları yapıp sundum. Belirtmek isterim ki bir Radyo Televizyon mezunu değilim; teklif ettiler, ben de yaptım. Bana sorarsanız çok seyredilse de, amatörceydi. Kendimi bu bahiste hiç profesyonel addetmedim.
Hadimi yapıtım, doğduğum memleketime bir hizmetti benim için. Yeni projelerim çok var. Birisi bitince başkası başlıyor. Malum ömür geri sayıma geçti. Hakk vâki olmadan başka projelerimi hayata geçirmek için çalışıyorum.
Damla Karakuş: Teşekkür ederim Melahat Hanımcım…
Melahat Ürkmez: Bu kapsamlı sorularla şahsıma açıklama fırsatı verdiğiniz için size ve Ensonhaber’e teşekkür ederim…
NOT:
Hadimi
Melahat Ürkmez
Destek Yay.
S.: 392
Kitabı satın almak için tıklayınız:
*
Damla Karakuş
Instagram:
