Melahat Ürkmez, bol ödüllü bir müellif. Tarihi roman ve memleketi Konya, hayatında adeta bir tutku olmuş. Kalemiyle, hissiyle hem hepimiz üzere hem de ziyadesiyle sıra dışı bir bayan, bir yazar… “Son on dokuz yıla, tahminen otuz, tahminen kırk yıllık bir hayat telafisini sığdırdım.” diye tanımlıyor müelliflik serüvenini. Yeniden konuştukça açıldığımız bir röportaj oldu. Melahat Hanım ile söyleşimizi de bu sebeple ikiye bölerek paylaşacağım sizinle. Bugün muharrir olan, anne olan, öğrenci olan, daima var olmak için çabalayan Melahat Ürkmez’i, yarın da daha çok kitabı ile ilgili olan kısmı okuyacağız…
BİR JAPON ARKADAŞIMIN ISRARIYLA BİRİNCİ ROMANIMI YAZMAYA BAŞLADIĞIMDA 2000 YILIYDI
– Melahat Ürkmez kimdir? (Ulaşılanın dışında, kalemiyle, duygusuyla…)
Şahsımla pek çok röportaj yapıldı. Fakat ”Melahat Ürkmez, ulaşılanın dışında, kalemiyle, hissiyle kimdir?” formunda bir soru hiç sorulmamıştı.
Öğretmen, gazeteci, romancı, araştırmacı üzere niteliklerimin yanı sıra üç çocuk sahibi bir anneyim. Annelik, duygusallığı da beraberinde getiriyor tahminen… Tahminen de duygusal imali daha da su yüzüne çıkarıyor. Münasebetiyle ulaşılanın dışında yani özgeçmişimin dışında kendime daha doğrusu iç dünyama şöyle bir dönüp baktığımda, santimantal bir insan olduğumu görüyorum. Bu tarafım yazarlığımı ve sanatçı kişiliğimi beslemekte; yapıtlarım için daha heyecan verici olmakta; stimule edici tesiriyle katkı sağlamakta, yapıtlarıma yansımakta, diye düşünüyorum. Öteki yandan yorulmak bilmez bir güçle, hayatımın merkezinde bulunan sanat uğraşlarımla multifaktöriyel gayret ve çabalarımı sürdürüyorum.
– Yeri gelmişken çabucak örnekleyelim mi o vakit?
Birkaç örnek verecek olursam; bu yıl, bu yaşta üçüncü üniversiteme başlayacağım. Daha evvelki öğretmenlik ve gazetecilik mesleklerim, gerçekleştirmek istediğim ve gerçekleştirdiğim çocukluk, gençlik hayallerimdi. Bu yıl başlayacağım fakülte ise ne diploma, ne meslek edinme, ne de bir hayalin peşinde koşmaktır; başlayacağım ideoloji kısmı sistematik bilgi akışıyla müelliflik hayatıma katkı sağlayacak, niyetindeyim. Tabi ki bir bakıma öğrenmeyi çok sevdiğim içindir de… Bir diğer örnek daha verecek olursam sanatın kraliçe tahtında oturan mûsıkî de Melahat Ürkmez kişiliğine bir ufuk olarak katılmış ve yabancılık çekmemiştir. İki yıl evvel kurulan Milletlerarası Mevlana Vakfı Müzik Topluluğu’na kuruluşunda dahil oldum. Kuruluşundan bu güne korist ve solist(amatör) olarak devam etmekteyim. Solfej ve enstrüman derslerinin bile beni ziyadesiyle beslediğini hissediyorum. Kalemime gelince yazdıklarımın yüzde ellisini yayımladım, kalanını ve şiirlerimi tahminen ilerleyen vakitlerde yayınlarım.
– Yazmaya nasıl ve ne vakit başladınız?
Kısaca çocukluğuma gidecek olursak okumayı beş, altı yaşlarında öğrendim. Bu da benim çocuk yalnızlığıma bir arkadaş, bir cümbüş olmuştu. İlkokulda masallar, kıssalar, kısa ve anlaşılır romanlar ortaokulda yerli muharrirlerin romanlarının birçoklarını; lisede yerli, yabancı klasiklerin pek birçoklarını okumuş, edebiyatın her çeşidiyle ilgilenmeye başlamıştım. Malumunuz okumak bir yerde yazma hareketini de beraberinde getiriyor. Orta ve lise tahsilim boyunca Türkçe, edebiyat, kompozisyon derslerinde daima en güzeldim. Öğretmenlerim de ziyadesiyle takviye veriyordu. Lakin ne yazık ki o yıllarda şimdiki imkânlar yoktu, etrafımda ise hiç model yoktu… Yazdıklarımı bir yerlere göndermek, yayımlatmak gibi… Evlilik hayatı, çocukların bakımı, okul hayatları üzere sorumluluklardan ötürü uzun yıllar yazmadım. Çocuklar büyüdükten sonra ve bir Japon arkadaşımın ısrarıyla birinci romanımı yazmaya başladığımda 2000 yılıydı. Birinci romanımın ve birinci öykümün mükafatlar alması beni motive etti, o gün bu gün yazmaya devam ediyorum.
YAZARLIK HAYATIM, BİRİNCİ YAZDIĞIM ÖYKÜ VE ROMANIN ÖDÜL ALMASIYLA BAŞLADI
– Yazma rutininiz nedir? Nasıl ortamlarda ya da durumlarda en rahat yazıyorsunuz?
Bir evvelki sorunuzun karşılığında değindiğim üzere yazmaya uzun bir müddet orta verdiğimden ötürü tekrar yazmaya başladıktan sonra o ortayı kapatmak için çok çalışmaya, yazmaya başladım. Abartı gelebilir tahminen; ancak hiç abartmıyorum, işten meskene geldikten sonra her gece 03’e, 04’e kadar yazıyordum. Bir günlük iş ve yazma vaktim 16-17 saati geçiyordu. Yalnızca uyurken dinlenebiliyordum. Birtakım günler hiç uyumadan okula yahut gazeteye gittiğim oluyordu. Hatta birkaç sefer gazetede çalışırken masanın üzerine başımı koymuş ve uyumuş kalmışım. Son on dokuz yıla, tahminen otuz, tahminen kırk yıllık bir hayat telafisini sığdırdım.
– Haklısınız aslında, ne çok şey yazmış, ne çok şey yapmışsınız…
Netice olarak birçok ödüllü beş tane roman, iki tane araştırma-inceleme kitabı, bir tane öykü kitabı; pek çok akademik makale; iki binin üzerinde köşe yazısı; gazetede uzun yıllar her hafta hazırladığım kültür sanat sayfası; yurtiçi yurtdışı seyahatlerimi yazıp tüm sayfa olarak gazetede yayımlanması; lokal televizyon kanallarında on yıldan fazla program yapımcılığı, sunuculuğu; yurtiçi, yurtdışı sunmuş olduğum konferans, panel ve akademik bildirilerin hazırlanması… Yanı sıra iki tane üniversite mezuniyeti… Başka yandan üç tane çocuğa annelik, sorumluluklar, toplumsal hayatın akışı…
– Hepsi bir ortada sıkıntı olmuş olmalı?
Hiç birisini ihmal etmeden hepsini bir ortada yürütmeye çalıştım. Aklıma geliveren çalışmalarıma değindikten sonra sorunuzun yanıtını vereyim, ”Hiçbir vakit yazma rutinim ve yazma ortamı rahatı arama lüksüm olamadı” diyebilirim. Her fırsatta, her ortamda uçakta, otobüste, trende, teneffüste fırsat bulduğum her yerde yazmaya, okumaya alıştım. Dakikalarım bile kıymetlidir. On dokuz yıldır bir tek televizyon dizisi, magazin programı vs izlemedim mesela… Lakin “Nasıl ortamlarda daha rahat müellifim?” daha doğrusu yazmak isterim?” diye kendime sorsam, “Bütün günün koşuşturmacası sona ermiş, gecenin bir yarısı olmuş, dışarıdan telefon, ses üzere dikkatimi dağıtacak hiçbir uyarıcı yok, hafif bir enstrümantal müzik eşliğinde, huzur içinde bir ortamda daha rahat müellifim, hem de bıkmadan, usanmadan…” diyebilirim.
– Artık artık vakit konusunda daha rahatsınız ama…
Şimdi emekliyim, vakit konusunda kendime biraz daha esnek davranıyorum. Tatil yapmaya az da olsa vakit ayırıyorum. Tatil yaparken bile bir gün batımı, deniz, çiçek böcek üzere sıradanlıklar ruhumu provoke ettiğinde, o halet-i ruhiyemin tezahürlerini şiir, mensur şiir yahut nesir olarak oracıkta not defterime aktarıyorum.
– Romanlarınızdan biri Japoncaya çevrilmiş. Diğer lisanlarda de var değil mi?
Romanlarım öteki lisanlara çevrilsin biçiminde hiç teşebbüsüm olmadı. Çevirileri, çevirenlerin talep ve isteğiyle oldu. Kendilerine çok teşekkür ederim. Evet, bir romanım Japoncaya çevrildi ve Hollanda UETD tarafından yayınlandı. (Japoncaya çevrilen, Mevlâna bahisli birinci ve tek roman olduğundan bahsediliyor) Bir diğer romanım İngilizceye çevrildi. Felemenkçeye de çevirisi yapılıyormuş, bitmek üzere olduğunu söylediler. Daha farklı lisanlara de çevirmek isteyenler oldu. Şimdi onlarla ilgili somut bir başlangıç yapmadık.
– Birebir vakitte ödülleriniz de var alışılmış. Bu nasıl bir his bir muharrir için? Ödüllü bir müellif olmak size neler hissettiriyor?
Yazarlık hayatım, birinci yazdığım kıssa ve birinci yazdığım romanın ödül almasıyla başladı. Elbette çok keyifli oldum. Lakin bu birinci mükafatlar bana mutluluğun yanı sıra iç muhakeme ve muhasebemi yaptırdı.
– Nasıl bir muhasebeydi bu?
Şöyle ki… Öncelikle ödüllü bir muharrir olmanın olumlu ve olumsuz yanlarını irdelemek gerekiyor. Ben de bu birinci mükafatları aldıktan ve irdeledikten sonra mükafatları kendi içimde kelam konusu etmeksizin yazmaya devam ettim. Çünkü mükafatları ruhta bir yük olarak taşımak ya da erişilmez bir maksat olarak görmek, müellifi, başından itibaren yok etmiş olmak üzere bir aksiliğe götürebilir, diye düşünüyorum. Ödül, muharrir için “Ben uygun bir yazarım” algı ve yanılsamasını beraberinde getirmemeli. Ödül, müellife yalnızca bir itki, bir kamçı olmalıdır. Tepe ve uçurumlarını tıpkı anda gördüğü bir kamçı… Mükafattan aldığı sürat ve motivasyonla, hiçbir önyargıya kapılmadan olgunlaşma merdiveninin basamaklarını, olgunlaşan bir ruhla tırmanmalı, daha büyük eserler ortaya koymak için komplekse kapılmadan çalışmalı, yoluna devam etmelidir, diye düşündüm/düşünüyorum.
… GÜYA ÇOCUKLUĞUNU BULUR, YİNE YENİDEN YAŞAR
– Çocukluğu Konya’da geçen biri olarak romanlarınızda da daima buralar var. Yaşadığınız, bildiğiniz, hatta hissettiğiniz yerleri romanınızda kurgulamak daha mı çok heyecan veriyor size?
İlk romanım, 12 Eylül öncesinde geçen çocukluk ve gençlik yıllarımın bir fotoğrafıdır. Ruhumda derin izler bırakan; kardeşin kardeşi vurduğu, hatırlamanın bile iç kanattığı o yılların romanıdır. Yani çocukluğumun geçtiği yerin Hadim ve birinci memuriyet yerimin Konya olması sebebiyle romanım bu iki yerde geçiyor. Öteki romanlarımın da ikametgâhı Konya olsa da çeşitli vilayet ve bölgeleri, ülkeleri ihtiva ediyor. Son romanım Lâle Devri’nin İstanbul’unda, Hadim’de ve birkaç Osmanlı ülkesinde geçiyor. İstanbul’da geçen kısımları ise, en çok severek ve yaşayarak yazdığım pasajlardır. Çünkü İstanbul âşık olduğum üç kentten birisidir. (İstanbul, Eski Paris, Milano/ Como Gölü) Konya hariç olağan ki…
– Bu heyecan nereye varıyor pekala sizce? Nasıl yorumlarsınız?
Yaşadığım ve hissettiğim yerleri romanlarımda kurgulamak, söylediğiniz üzere heyecan veriyor. Bizden evvelki muharrirlerin yazdığı eserler, bizlere kaynaklık ettiği üzere bizlerin yazdığı eserler de bizlerden sonraki müelliflere ışık tutacaktır. Romanlar tarih kitaplarındaki bilgileri dayanaklar niteliktedir, demek istiyorum. Tarihi anlatan akademik bir yapıtta; o yılların giysi, kuşam, toplumsal yapı/yaşantı, his, niyet, fikir, kültür hayatı vs yer almaz. Hasebiyle romanlar yazıldığı tarihin en ince ayrıntılarını sonraki jenerasyonlara aktaran bir kaynaktır. Tıpkı vakitte akademik tarih kitaplarından daha sürükleyici olduğu için daha geniş bir toplum kesitinin ilgisini çekmektedir.
Sorunuza istinaden şunu da vurgulamak isterim; her insanın çocukluk hayatı, bilhassa yaşı ilerledikçe, bütün evreleriyle kendini muhakkak eden bir çekirdektir. Bir muharrir için de çocukluğu, içinde kapalı kalan his ve kanılarının ortaya çıkması ve artarak devam etmesiyle yapıtlarına bir renk olarak yansımasıdır. Zira beslendiği, muhayyilesinin tepe yaptığı anlar, çocukluğunun geçtiği coğrafya ve o coğrafyanın kültürüdür. Oradan uzak yerlerde yaşıyor olsa bile oraları romanlarında kurgulamak müellife dayanılmaz zevk verir, güya çocukluğunu bulur, tekrar yine yaşar. Bazen bir yanılsamaya kapıldığı, güya somutlaşan bir hayal âleminde çocukluğuna geri döndüğü bile olur.
– Pekala neden tarihi roman? Tarihe olan merakınızdan mı geliyor?
Elbette… Gerek kendi tarihimiz, gerekse dünya tarihi, hatta cihan oldum muhtemel merakımı celbeder. Romanlarımda geçen yılları yahut yüzyılları aslına uygun kurgulamak için araştırırım, sonra kurgularım. Fakat tarihi çok seviyor olsam da, bana gerekli olan vakit dilimini araştırıyor olsam da argümanlı konuşamam, tarihi anlatmak tarihçilerin vazifesidir. Bununla birlikte Tarihi Roman ise, hangi açıdan bakarsak bakalım, tarihten kaynaklanan varlığımızın temeli, milletimizin ve bunun yeri olan coğrafyanın, yani coğrafyadan vatana olan sürecin direkt doğruya sesi, nefesi, vazgeçilmezidir…
– Bu hususta bizi biraz daha bilgilendirmenizi isteyebilir miyim?
Romancılık tarihimiz, her ne kadar yeni olarak kabul edilse de Orta Asya bozkırlarına, Orhun Yazıtlarına, Sümerlere, Dede Korkut Öykülerine, Kutadgu Bilig’e… kadar uzanan emsalsiz hazinelerimizle zenginleşmiş, temelleri Milattan Evvel atılmıştır. Misal Kaşgarlı Mahmut’un Türk uzunluklarını gezerek derlediği, Divan-ı Lügati’t Türk’ün, bir sözlükten öte Türk sosyolojisi, psikolojisi, nesir modülleri, şiirleri, atasözleri, gelenek görenek ve olaylarıyla, Türk Edebiyatının en eski yıllarına tanıklık/kaynaklık eden mükemmel bir altyapıyla, tarihi romancılığımızın temel taşı olduğu fikrindeyim. Eskimeyen, biricik yeni olan tarihi roman, romancılığımız için hem aktüeldir hem mazidir; en büyük ilhamını, suratını, zenginliğini maziden alan, “Kökü mazideki âti”dir. Tarihi romanı canlı kılan yüklü bir heyecan, yaşayan bir hatıra vardır, tesiri büyüktür. O denli ki konjonktüre nazaran kitleleri etkileyecek, sürükleyecek motivasyondur da. İdeolojileri kitlelere mal edenler, bunların teorisyenliğini yapanlar bilim, fikir adamlarından ve kuramcılardan fazla bu fikirleri yapıtlarında işleyen şairler ve romancılar olmuştur. Hatta teorisyenleri gölgede bırakmışlardır. Bu da sanatın, romanın bir öteki gücüdür. Bu ve gibisi nedenler, “Neden tarihi roman” sorunuzun yanıtıdır, diyebilirim.
TARİH, BİR İNSANIN FİKİR VE İNANÇ DÜNYASININ TEMEL TAŞIDIR
– Tarihi roman, tarihi daha sürükleyici öğrenmemizi sağlıyor diyebilir miyiz sizce?
Toplum geneline baktığımız vakit insanımız tarihi, kitabi bilgilerden çok romanlardan, dizilerden, şiirlerden, efsanelerden, öykülerden öğrenmeyi yeğliyor. Bu dikkate alınarak bütün tarihi sinemalar, diziler, romanlar, kıssalar, şiirler bahisle ilgili uzmanlar tarafından incelemeye alışılmış tutulmalı ondan sonra yayımlanmasına/gösterime girmesine müsaade verilmeli. Tarihi çarpıtmadan, gerçeğine/aslına sadık kalınarak yazılması olağanüstü değer arz ediyor. Millet, tarih şuurudur; tarih, bir insanın fikir ve inanç dünyasının temel taşıdır. Tarihsizlik köksüzlüktür; bir beşerde genler ne ise, toplumda da tarih odur. Tarihine vâkıf olmayan; tarih hafızasını daima tazeleyemeyenler yaşama, gelişme ve geleceğe uzanma güçlerini kaybetmeye, buhranlara kapılmaya, güdülmeye, parçalanmaya, yutulmaya, silinip yok olmaya, mahkûmdurlar. “Geçmişini bilmeyen; geleceğini de bilemez” derler ya, tarihini bilmeyen karanlıkta el yordamıyla önünü bulmaya çalışır. Tıpkı Mesnevî-i Mânevî’deki fil öyküsü gibi…
– Pekala bu noktada ne yapmalı? Neler önerirsiniz tarihi öğrenme konusunda?
Tarih hatıra defteridir, tutulmuş bir günlüktür. Ecdadın bıraktığı her iz; geçmişi, bugünü ve geleceği ışıtan yol, deneyim; bir deniz feneri, bir kutup yıldızıdır. Lakin uygun okunan ve yorumlanan tarih; yanlış tekerrüre yanıltmacalara, iftiralara, kelamda soykırımlara, diasporalara karşı bir dalgakırandır. Tarihine ve mukaddesatına kıymet veren; nadide eserler bedene getiren milletler ebede hakikat çınarlaşır, yıkılmazlar. Kökleri yerin arzına; kolları arşa uzanır. Yıkılsalar bile tıpkı Selçuklu Devleti’nin yıkılmasından sonra Osmanlı Devleti’nin daha güçlü olarak doğduğu üzere küllerinden tekrar doğarlar. İşte bu ve bunun üzere kıymetten ötürü tarihi, tarih kitaplarından olsun, tarihi romanlardan olsun öğrenmek elzemdir. Toplumun çoğunluğu, tarihi, sinemalardan, dizilerden, romanlardan öğrenmeyi istiyorsa şayet yazanlar bunun şuurunda olmalıdır.
– Siz bu hususta romanlarınızda nelere dikkat ediyorsunuz?
Bu niyetle romanlarımda kurgu içine didaktik pasajları sıkıştırmaya çalışıyorum. Tarihi farkındalıkları lisana getireyim, bu farkındalıklar kitabımda beden bulsun, istiyorum. Lakin hedefim yalnızca tarihin ya da sırf fikir ve kültürün tek bir damar olarak yapıtta atması ya da yalnızca tarihi roman yazmak değildir hedefim. Sanata ziyan vermeden, tarihe ve tarihi gerçeklere zeval vermeden edebiyat ve sanatın katmanlarından istifade ederek bu akışı sürdürmeye çalışıyorum.
(Röportajın devamını yarın okuyabilirsiniz.)
Damla Karakuş: Teşekkür ederim Melahat Hanımcım…
Melahat Ürkmez: Bu kapsamlı sorularla şahsıma açıklama fırsatı verdiğiniz için size ve Ensonhaber’e teşekkür ederim…
Hadimi
Melahat Ürkmez
Destek Yay.
S.: 392
Kitabı satın almak için tıklayınız:
*
Damla Karakuş
Instagram:
