Psikiyatrinin Duayeni Prof. Dr. Özcan Köknel, ruhlara ayna tutuyor

Kitabın görseli ile birinci kere metro beklerken karşılaştım. “Toplumsal ruh sıhhatimize ait tespitler” diyordu kapağında. Kitaba daha yakından baktığımda ise, şöyle bir cümle okudum: “Yaşamın manasına dair vasiyet! Hayatınızın anlamsız olduğunu düşünüyor ve “Dolu dolu yaşadım!” demenin formülünü arıyorsanız, bu kitap tam size göre!” Özellikle bilgeliğe erişmiş özel isimlerin niyetlerini, tespitlerini içeren kitapların her vakit çok özel olduğunu düşünüyorum. Ondan sebep, bu kitabın yeri başka, tıpkı Prof. Dr. Köknel’in olduğu üzere. Eski bir röportajında okumuştum: “Çocukken bezden oyuncaklarıma iğne yapardım. Hastalandıklarında tedavi ederdim.” diyordu Prof. Dr. Köknel. İnsanın hamurunu erken fark etmesi ne güzel…

(Anne Baise Reşit ile baba Osman Nuri Beyefendi Cumhuriyet periyodu öncesi öğretmenliğe başlamıştı.)

Bilgenin Aynası’nı bize kazandıran isim ise, Mert İnan. Kendisi ile mail üzerinden iletişimdeydik. Bilhassa Prof. Dr. Köknel’in aileler üzerine tespitlerine yer vermeye karar verdik. Bu içeriğin bir hoş yanı daha var. Prof. Dr. Köknel’in gençliğinden bugüne çok özel fotoğraflarını da paylaşacağım sizinle… Ama öncesinde İnan, kitabı kısaca şöyle özetliyor:

“Prof. Dr. Köknel, ‘Bilgenin Aynası’nda, Türkiye’de son vakitlerde gündemden düşmeyen cinsiyet eşitsizliği, istismar, bayana yönelik şiddet, aile içi problemler, cinsel istismar cürümlerinin ortaya çıkmasındaki temel nedenleri kapsamlı olarak masaya yatırırken, ebeveynlere kapsamlı teklifler sunuyor. Kitapta ayrıyeten son vakitlerde ebeveynlerin çaresiz kaldığı bahislere değinilirken, ferdî ruh sıhhati için yazılı terapi özelliğini barındırıyor.”

(Eşi Dava Hanım ile baloda)

GÜÇLÜ BAYANLARA HER ALANDA BASKI YAPILIYOR

Prof. Dr. Köknel’in, aile üzerine tespitlerinden evvel bayana yönelik şiddet ve baskılar hakkındaki görüşlerine yer vermeli:

“Meselenin birinci ve baş sorumlusu, baskıcı, katı, kaba yetiştirilen Türk erkek modeli. Türk erkeği empati kuramıyor. Bu ülkede kimlikli, kişilik sahibi, teşebbüsçü, güçlü bayanlara her alanda baskı yapılıyor. Buna rağmen bayanlar anlayışlı, hassas, duygusal, fedakâr davranmaya, mesken ve işyerinde üretken olmaya devam ediyor. Toplumda bayanın simgesi ‘ana’, erkeğin simgesi ‘güç’ olarak yerleşmiş durumda. Bayanı yalnızca anne gören bir çarpık zihniyet var. Çocuk yaşta başlık parası karşılığında evlendirilen binlerce kız çocuğumuz olduğunu biliyoruz. Toplumun geniş kesiti geçmişiyle övünerek dini referanslara atıf yapıyor lakin cinsiyet eşitsizliği, bayan hakları konusunda son derece ikircikli bir tavır sergiliyoruz.”

(Prof. Dr. Köknel gençlik yıllarında Yüzme İhtisas Kulübüne üye profesyonel yüzücüydü)

ERKEKLERİ DEĞİŞTİRMEDEN TOPLUMU DÖNÜŞTÜRMENİZ MÜMKÜN OLMAZ

Prof. Dr. Köknel, Bilgenin Aynası’nda aileler için tespitlerini şöyle sıralıyor:

“Herkesin bildiği, fakat konuşulmayan toplumsal gerçeklerimiz ile yüzleşmediğimiz sürece aralık kat etmemiz imkânsız. Birbirimizi kandırabiliriz; lakin dışarıdan bakanlar durumun farkında. Türkiye’de yetişkin yüz bayandan ikisi hala okuma yazma bilmiyor. Her yüz bayandan yirmisi çalışıyor, lakin bu bayanların yarısı toplumsal garantiden mahrum. Bayanlar az fiyatla yahut fiyatsız iş yapmak zorunda bırakılıyor. Çalışan bayanların lakin yüzde on biri teknolojiden yararlanıyor. Yüz patrondan yalnızca altısı bayanlardan oluşuyor. Bayana yönelik şiddet dayakla başlayıp sonrasında çocuğa uzanıyor. Her üç-dört aileden birinde erkekler, bayan ve çocuğu yumruk, tekme, sopa ile dövüyor. Ailelerin yüzde yirmisinde dayak evliliğin birinci günlerinde başlıyor. Dayak yiyen bayan, çoğunlukla ailesinden yardım görmüyor zira mağdur bayanın babası baskıcı, ataerkil niyet kalıbı içinde yetişmiş. Boşanma ayıp karşılanıp namus lekesi görülüyor. Aile yahut toplumda şiddet gören bayan haklı olarak tasa, telaş, kaygı duyuyor. Bayanlar, kendini koruyacak, sorunu çözecek bir yol bulamıyor. Ailesinden, etrafından, devletten anlayış ve takviye bekleyip aradığını bulamayan ruhsal çöküntü yaşıyor. Tüm bunların nedeni kaba, ilkel ataerkil fikir modeli! Erkekleri değiştirmeden toplumu dönüştürmeniz mümkün olamaz. “

(Mesleğin birinci yıllarında Prof. Dr. Köknel ve eşi Dava Hanım)

“Aile, toplumun ve kültürün ortak belleğidir. Bu bellek tüm topladıklarını, bildiklerini çocuklara, gençlere aktarır. Türkiye’de ilgili ve bilgili aile yapısı toplumun fakat beşte birini oluşturuyor. Yani olması gereken model maalesef azınlıkta… Türkiye’de en yaygın model ise, klasik baskıcı erkek hükümran, ataerkil aile tipi! Bu ailelerde baba mutlak egemen! Ailenin tüm unsurlarını, kurallarını, pahalarını baba tayin ediyor. Çocuğun yahut gencin tüm davranışlarının anlaşılması, kıymetlendirilmesi babanın görüşüne, unsurlarına ve kurallarına nazaran oluyor. Baba, âdeta meskenin yaradanı üzere. Anne ise, ikinci planda bırakılmış, konut işlerini yapmakla yükümlü kılınmış, âdeta hizmetçi rolünde.”

(Eşi İdeal Hanım ile)

“Türkiye’de şiddet bir lisan haline geldi. Meğer lisan, kavramların toplum tarafından transferidir. Her kavramın bir manası vardır. Örneğin anne, baba, teyze, kardeş üzere kavram yahut sözlerin tıpkı vakitte his yükleri vardır. ‘Anne’ dediğimde yalnızca bir kelimeyi söylemem. O sözün içinde büyük bir his yükünü hissederim. Tıpkı bir insanın sevgisini kazanmak yahut hayatta başarılı olmak için harcadığı emek üzere, kavramların tanımlanması için hepimizin sarf ettiği bir efor vardır. Kavramların kıymeti, davranış ve hissettiklerimize nazaran azalıp çoğalabilir. Daha da kıymetlisi, kavramlar jenerasyonlar uzunluğu gelecek kuşaklara aktarılır.”

(Eşi ve kızları ile bir yılbaşı gecesi)

“Mutlu olmak için gayret gerekiyor. Kimse yattığı yerden düzgün hissedemez. Bir insanın ruh sıhhati, onun düzgünlük durumudur. İnsanın his dünyasında ilginin, sevginin, sevincin, sevincin olmaması makûs hissettirir. Lakin, her şeyinizi kaybetseniz bile umudunuzu asla kaybetmemelisiniz. Hayatın bizim ona verdiğimizden öteki manası yoktur.”

(Eşi, kızları ve torunları ile)

ÇOCUĞUNUZU ÖRSELEDİĞİNİZ ORANDA ŞİDDETE MEYİLLİ HÂLE GETİRİRSİNİZ

Ebeveynler için ihtar ve davranış modellerini de kapsamlı olarak ele alan Prof. Dr. Köknel’in ailelere ihtarları şöyle:

“Yemek yerken çocuğun önüne tablet koyduğunuzda o çocuğun yemek yeme mahareti kazanmasını engellemiş olursunuz. Çocukla kaliteli vakit geçirmek, ilgili, bilgili aile olmak değerli. ‘Ne yapalım herkes tablet yahut cep telefonu armağan ediyor’ diyerek kolaycılığa kaçıyoruz. Hasebiyle çocuk meşgul olmadan yemek yeme beceresini kazanamıyor. Aileler kolaya kaçmamalı. Çocukların durmaması yahut çok hareketli olmaları ilgi ve ilgi gereksiniminden kaynaklanır. Anne, baba, çocuklarına ilgi ve bağ gereksinimini karşılayacak vakit ve konsantrasyonu ortaya koyduğunda, evlatlarının ekran peşinde olmayacağını göreceklerdir. 3 yaş üzeri çocuklar için de aileleri uyarmalıyız. Günde 1 saati geçen ekran imgelerini bu yaş üzerindeki çocuklara önermiyoruz.”

(Mesleğinin son günlerinde muayenehanesinde)

“Her anne baba, çocuğu dünyaya geldiğinden itibaren o ailenin bireyi olduğu bilecek. Aileler, çocuklarının hislerine, kanılarına, yaşına uygun biçimde davranmakla yükümlü olduklarını unutmamalılar. Şayet çocuğunuzda kalıtsal rastgele bir fizikî ve ruhsal sorun yoksa yaptığı her davranış aslında sizin yansımanızdır. Bağlantı ve alakalarda dengeyi kurmak çok kıymetli. Engellemeler çocuğun içinde öfke, kızgınlık yaratırken mutsuz olmasına yol açar. Aileler, çocuklarının karşı çıkışlarında onları aşağılayacak, bedensel, ruhsal, toplumsal kimliğini örseleyecek telaffuzlardan uzakdurmalılar. Çocuğa, ‘Salaksın, serserisin, sen çocuksun!’ diyerek aşağılamak onun bedensel, ruhsal, toplumsal kimliğine karşı işlenen bir cinayettir. Çocuğunuzu örselediğiniz oranda şiddete meyilli hale getirirsiniz.”