Semiha Berksoy kimdir
İlklerin bayanı birinci Türk opera sanatkarı bir primadonna Avrupa da opera sahnesine Cihangir travestileri çıkan birinci Türk soprano ve renkleri kalpten gelen bir ressam Semiha Berksoy un hayat hikâyesidir
O nitekim de birincilerin bayanı Alışılmış bunların hepsini yapmak söylendiği kadar kolay olmamış Ben yazgımı Dikmen travestileri yaşadığım haksızlıklara karşın daima güzel karşıladım Sanatımla baş başa keyifli oldum zira beni sanattan öteki hiçbir şey ilgilendirmiyordu diye özetliyor aslında hayatını Semiha Berksoy Tüm hayatı gösteriyor ki onu sahiden Erenköy travestileri sanattan öbür hiçbir şey ilgilendirmemiş
İyi ki doğdun Birincilerin Kadını
Çocukluğu
Semiha 24 Mayıs 1910 da İstanbul Çengelköy de Fatma Saime ve Ziya Cenap Berksoy çiftinin kızları olarak dünyaya geldi Eryaman travestileri Fatma Saime Hanım heykeltıraş ve ressam Ziya Cenap Beyefendi ise maliye katipliğinin yanında pek hoş sesi olan bir şairdi Semiha böylesine sanat dolu kültürlü bir ailenin içinde büyüyecek sanatın her Esat travestileri bir koluna bir diğer aşk beslemeden edemeyecekti
Annesi Fatma Saime Hanım ona jest ve mimiklerle şiir okumasını müzik söylemesini fotoğraf yapmasını öğretmeye başladığında Semiha şimdi 4 yaşında bir çocuktu Çakmak çakmak gözleriyle gerçek yeteneğini ortaya koyuyordu Yıllar sonra ailesinin bu yaklaşımını anarken şöyle diyecekti Bende sanatla ilgili ne varsa annemle babamdan aldım Haksız değildi annesi de babası da çok yetenekliydi ve ortaya da katmerli bir yetenek çıkıyordu işte
Kalemi de hayli kuvvetliydi Birinci öykülerini ilkokul sıralarında yazmaya başladı Bir yandan da bu öyküleri fotoğraflarıyla süslemeden edemiyordu Daima bir sanatsal işle meşguldü Kıssa yazmak yetmiyor fotoğraf de çiziyordu Bunlar da yoksa şiirler okuyordu Ya da kendi kendine operalar söylüyordu Daha küçücük bir çocukken davudi sesi hâliyle dikkatleri cezbetmişti
Eğitim hayatı
Günler sanatla dolu geçiyordu Semiha bir yandan da başarılı bir öğrenciydi İlkokulun akabinde başladığı Kadıköy Ortaokulu nu da birincilikle bitirdi Artık sıra lise eğitimindeydi Ancak bir bilgi çalınmıştı kulağına İstanbul Kız Lisesi nin yakınına bir konservatuvar açılıyordu Öyleyse kesinlikle bu liseye kaydolmalı böylelikle yakınındaki konservatuvara da gitmeliydi Gidecekti de Fakat Ziya Cenap Beyefendi kızının konservatuvarı bırakmak için bir mektup yazdı
Semiha 18 yaşındaydı Kelam konusu sanat olduğunda bilhassa kararlılığını bildirmenin bir yolunu buluyordu Bu mektuba verdiği yanıtta sanattan asla vazgeçmeyeceğini şöyle anlatıyordu Benim ruhumu sürükleyen bende alev haline gelen bir şey var o da sanat aşkıdır bunu bilesiniz ölsem de mezarımda selvi ağaçları söyler
Resim üzerine tek eğitimi annesinden öğrendikleriydi Bugüne dek yaptığı fotoğrafları ondan öğrendikleriyle yaptı Lakin artık daha fazlasını istiyordu 1929 da aptığı ne kadar fotoğraf varsa topladı ve Hoş Sanatlar Akademisi nin yolunu tuttu Fotoğrafları o denli çok beğenildi ki Semiha bu okula tam bursla başladı Hoş Sanatlar Akademisi nde Namık İsmail Atölyesi nde fotoğraf eğitimi aldı
Ömrü boyunca sanatın pek çok kısmıyla ilgilenecekti lakin fotoğraftan hiç vazgeçmedi Fotoğraf yapmadan duramayacağını fotoğraf yapmayı yemek yemek kadar elzem gördüğünü daima lisana getiriyordu Hiçbir akımın tesiri altında kalmadan Avan gard şekil olarak tanımlanan çağdaş fotoğraflar yapacaktı
1931 de direktör koltuğunda Muhsin Ertuğrul un oturduğu birinci sesli Türk sineması İstanbul Sokakları nda başroldeydi 1932 de Dar ül Bedâi de çalışmaya başladı ve aldığı rollerle burada sahnelenen operetlerin primadonnası oldu
İlk bayan opera sanatkarı
Dârül Bedâi deki tiyatro eğitiminden sonra Semiha sesini eğitmenin peşine düştü Natürel evvel bir hocaya sesini dinletmeliydi Bu kişi konservatuvardaki o devirdeki ismiyle Dar ül Elhan daki birinci şan hocası sopranı Nimet Vahit Hanım dan oburu değildi Sonrasını Semiha yıllar sonra kendi cümlesiyle şöyle söyleyecekti “Nimet Vahit Hanım’ın şan sınıfında benim ruhumu sürükleyen bende alev haline gelen o sanat aşkıyla derslere başladım
19 Haziran 1934 te Adnan Saygun un bestelediği birinci Türk operası Özsoy da Ayşim rolü ile sahnedeydi Öğretmeni soprano Nimet Vahit Hanım Ulu Anne bariton Nurullah Şevket Taşkıran ise Feridun rolünü oynamıştı Selma ve Azade Selim Sırrı dans ve koreografiyi üstlenirken Halil Bedii Yönetken ise koroyu yönetmişti
Başarılı işleri
Ankara Devlet Konservatuvarı bir imtihan açtı ve Semiha bu imtihanı kazanarak devlet bursuyla Berlin Yüksek Müzik Akademisi Opera Bölümü nde eğitime gönderildi Hiç Almanca bilmiyordu fakat sesi epey ilgi çekmişti Hatta sesiyle ünlüydü denebilirdi Öğrenciliği hala devam ederken 22 Haziran 1939 da Richard Strauss un 75 Doğum Yılı Festivali nde Berlin Akademisi Eski Apollon Operasında Richard Strauss un Ariadne auf Naxos Operasında Ariadne rolüyle sahnedeydi Okulu birincilikle bitirdiğinde tıpkı vakitte Avrupa da opera sahnesine çıkan İlk Türk Soprano unvanını da almıştı
1940 ta Türkiye ye döndü Nisan 1941 de Ankara da Karl Ebert idaresindeki Tosca ve Madame Butterfly operalarında oynadı Tosca profesyonel manada birinci opera şovuydu Bu birinciler yanında Lüküs Hayat ve Deli Dolu operetlerinde de yer aldı
1946 da Karl Ebert ile birlikte Ankara Devlet Operası nın kurulmasında Ebert in reji asistanıydı Ayrıyeten eşsiz sesi ve harika oyunculuğu ile tüm dünyada hayranlık uyandıran bir opera divası bir primadonna olmuştu
Süreyya Operası nda Buyruk Çardaş Fürstin Csárdásfürstin Emmerich Kálmán Maskot La Mascotte Edmond Audran Leblebici Horhor Aga Dikran Cuhaciyan Tekfor Nalyan operetlerinde primadonna olarak sahneye çıktı
1999 da New York City Lincoln Center de Robert Wilson un idaresindeki Umberto Eco nun yapıtı The Days Before Death Destruction and Detroit III te Tristan ve Isolde Operası ndan Isolde nin Aşk Ölümü aryasını söyledi 89 yaşındaydı Her vakit sanatın yaşı olmadığını bunun ruhi bir problem olduğunu savundu
Atatürk ile müsabakası
Semiha nın 1934 te başrolünde oynadığı birinci Türk operası Özsoy Atatürk ün buyruğuyla sahnelenmişti Semiha Atatürk ile karşılaştığı tanıştığı o anı şöyle anlatıyordu
“1934 yılında birinci Türk operası olan Özsoy u prova ettiğimiz bir gün Atatürk ün gelip provayı izleyeceği haberini verdiler Gazi geldi ve locasından provayı seyretti Hepimiz heyecanlıydık Oyun bitince bravo diye bağırdı Gece Çankaya Köşkü ne davet etti beni Ben 24 yaşında heyecandan korkuyor ve tir tir titriyordum Köşke gittiğimizde Gazi İnönü ile bilardo oynuyordu Sarışın heybetli çok güzel bir insandı Atatürk Bana hangi okulda okuduğumu sorup müziklerimi okumamı istedi Ben de Madam Butterfly Operası ndan bir arya okumak istediğimi belirttim Çabucak buyruk verdi piyanoyu ve ses alma aygıtını açtırdı Sesimi plağa çektiler
Nazım Hikmet ile aşkları
Semiha Nazım a evvel kitaplarından tanıyıp aşık oldu Bu güçlü bir hayranlıktı Gerçek hayatta ise Nazım ın Kafatası piyesinin sahnelenmesi çalışmaları sırasında karşılaştılar Semiha bir tiyatro öğrencisiydi Nazım ın ise yıldızının yeni yeni parladığı vakitlerdi Birbirlerine duydukları her şeyi karşılayan histe en çok birbirlerinin sanatlarına hayrandılar Bu hayranlık vakitle ortalarında doğacak münasebetin en değerli varlık deliliydi
Semiha Nazım ile ortasındaki aşkı şöyle açıklıyordu Nazım Hikmet le aramızdaki aşk çok derin ve platonik bir aşktı Bana sesime ve kabiliyetime tutkundu hayrandı bana Nazım ı hayatı boyunca kalbinin bir köşesinde saklayacaktı
Saklamalıydı Zira bu münasebet bitecekti Ayrılıkları epey kederli sahneler içeriyordu Semiha nın 1936 daki kazandığı burs ile Berlin e gitmesi elbette mesleği için eksiksiz bir şeydi Fakat bu bir yandan da ayrılık manasına geliyordu Kazandığı bursu Nazım a haber verdi ve Berlin e gitmek istediğini ekledi Nazım aşık bir erkek olarak birinci reaksiyonunu gitmesini istemediği istikametinde verse de bir yandan da Semiha nın mesleğini engellemeye gönlü razı gelemezdi Semiha muvaffakiyetten muvaffakiyete koşmak için Berlin e gitti Nazım ise bir yıl sonra cezaevine girecekti
Ayrılsalar da bağlarını koparmadılar Nazım Semiha yı daima O Türk bayan sesinin pırlantasıdır diye tanımladı Yıllarca birbirlerine her fırsatta mektup yazdılar Aşkları arkadaşlıkları pek çok şeyi barındıran bu mektuplar yıllar sonra Nazım Hikmet ve Toca sı Semiha Berksoy ismiyle kitap oldu
İki Tersin Mektupları
Fikret Mualla kıymeti çok sonradan anlaşılan bir dahi ressamdı Semiha ile yolları 1930 larda kesişti Lakin dostlukları yalnızca mektupla sürebilecekti Zira Fikret Mualla hiç dönmemecesine II Dünya Savaşı öncesinde Fransa ya gitmişti Birbirlerine yalnızca mektup yazmıyor fotoğraflar desenler de yolluyorlardı
Daha sonra bu dostluğa verdiği değer ve dostuna duyduğu derin sevgi ile her şeyi toparladı ve yayına hazır hale getirip kızı Zeliha ya emanet etti Hatta bu bir mirastı İki Karşıtın Mektupları ismiyle kitaplaştı
Onlar bilhassa fotoğraf sanatı üzerine pek çok şey paylaşıyorlardı Semiha fotoğraflarının sadece sanat ve aşkla açıklanan yanlarını kalpten paylaşıyordu örneğin dostuyla Semiha kelam konusu fotoğraf olunca hiçbir akıma bağlı kalmadan kendini şöyle anlatıyordu “Ne hissediyorsam onun fotoğrafını yapıyorum Kiminde çocuk üzereyim kiminde melek kiminde şeytan Melekliğim karşılık beklemeden sevmemden geliyor Sevince melekleşiyorum sevince çocuk saflığına kavuşuyorum Şeytanlığım ise sevdiğimi bırakıp gidebilmem Sanatım için çekip giderim gidebilirim Bana şeytanlığı yaptıran sanat aşkı
Semiha Berksoy öldü
Onun sanata olan bakışı onu ömrünün bir kesimi haline getirip icra edişi dünya çapında büyük bir hayranlıkla karşılandı Sesi fotoğrafları kalemi her şeyiyle Kaç yaşına gelirse gelsin üretmekten hiç vazgeçmedi Bu ruhi bir sorun Ve bu aşk merak beni genç ve enerjik tutuyor Zira beni sevindiriyor Aşık olmak da insanı sevindirir diyordu
Sanattan öbür bir uğraşı olmayan gününü sanatla şenlendiren Semiha Berksoy 15 Ağustos 2004 te 94 yaşında hayata veda etti
İlklerin kadını olarak anılan sanatı kalpten yaşayarak icra eden hiç vazgeçmeden daima üreten bir Semiha Berksoy geçti bu dünyadan
İyi ki
Damla Karakuş
email protected
Not Biyografisini okumak istediğiniz bireyleri lütfen bizimle paylaşın
Instagram biyografivekitap
