Günümüzde teknolojik ilerlemeler, yapay zekanın savaş alanlarındaki rolünü giderek artırmaya başladı..
Yapay zekanın askeri uygulamaları, gelecekteki savaşlara istikamet vermek ve çağdaş savaş stratejilerini dönüştürmek için etkileyici bir güç olarak ortaya çıkıyor.
Yapay zekanın savunma ve hücum yeteneklerinin geliştirilmesi, ülkelerin askeri güç projeksiyonunu ve askeri üstünlüğü sağlama kapasitesini kökten değiştirme potansiyeline sahip.
Ordularda, yapay zeka teknolojisi için dört ana uygulama alanı vardır: lojistik, keşif, siber uzay ve savaş.
İlk üç alanda, gelişmiş yapay zeka uygulamaları halihazırda kullanımda yahut test ediliyor. Yapay zeka, lojistik zincirlerini optimize etmeye, gerekli bakımı varsayım etmeye, yazılımdaki güvenlik açıklarını bulmaya ve çok büyük ölçüde datayı birleştirmeye yardımcı oluyor.
Yapay zeka, bu nedenle şimdiden askeri operasyonlar üzerinde bir tesire sahip. Lakin savaşın kendisini hala temel olarak beşerler yönetiyor. Peki ya gelecekte?
Savaşların seyri değişiyor
Dünyanın dört bir yanındaki çatışma bölgelerinde artan sayıda uzaktan kumandalı insansız hava araçları, yapay zeka dayanaklı savaşların habercisi.
2009 ile 2017 ortasında, savaşan Amerikan askerlerinin sayısı yüzde 90 azaldı ve ABD insansız hava aracı hücumlarının sayısı on kat arttı.
Bugün ABD, Rusya, İsrail, Çin ve İran insansız hava araçları Orta Doğu, Afrika kıtası, Güneydoğu Asya ve Avrupa’da hücumlar düzenliyor.
Otonom olarak maksatlarını belirleyen ve onlara saldıran büsbütün otonom dronlar, bir BM raporuna nazaran çoktan konuşlandırılmış olabilirler.
Bu cins sistemler, ölümcül otonom silah sistemlerine bir örnektir. Bunları ağır bir halde düzenlemek yahut büsbütün yasaklamak için memleketler arası gayretler var.
Bununla birlikte, bir savaşı başlatabilecekleri yahut bozabilecekleri için, bilhassa büyük askeri güçler onları yasaklama konusunda isteksizdir.
Savaşta üçüncü devrim
Otonom silahlar, atom bombası ve barutun icadından sonra savaştaki üçüncü ihtilal olarak kabul edilir. Zira güç istikrarını değiştirmek için birebir yeteneğe sahipler.
Eski bir asker, ABD Savunma Bakanlığı danışmanı ve “Otonom Silahlar ve Geleceğin Geleceği” kitabının muharriri Paul Scharre, silah sistemlerinde gelişmiş yapay zeka teknolojisinin kullanılmasından vazgeçmenin, elektrik ve içten yanmalı motorlardan vazgeçmeye emsal olduğunu söylüyor.
Savaşta yapay zeka: Üç evrede silah sistemleri
Tüm otonom silah sistemleri, distopik katil robotlar değildir. Silah sistemlerinin özerkliği kabaca üç düzeye ayrılabilir:
Yarı özerk silah sistemleri,
İnsan kontrollü otonom silah sistemleri,
Tamamen otonom silah sistemleri.
Yarı özerk silah sistemlerine bir örnek, bir insan tarafından ateşlendikten sonra evvelden belirlenmiş bir gayeye bağımsız olarak saldıran füzelerdir. Bu, pilotların arka arda birden fazla amaca saldırmasına imkan tanır. Füzeler, dünya çapındaki ordular tarafından hava ve yer gayelerine saldırmak için kullanılıyor.
İnsan kontrollü otonom silah sistemleri, tabiatı gereği daha savunmacı olmuştur ve insan reaksiyon mühletinin savaşın suratına ayak uyduramadığı her yerde kullanılır.
Bir insan tarafından aktifleştirildikten sonra, maksatlara bağımsız olarak saldırırlar – lakin daima insan kontrolü altında olmaları gerekir..
Örnekler ortasında donanma gemilerinde kullanılan ve aktifleştirildikten sonra füzelere, helikopterlere ve uçaklara bağımsız olarak saldıran Aegis savaş sistemi yahut Patriot ve Demir Kubbe füze savunma sistemleri sayılabilir. 30’dan fazla ülkenin bu çeşit sistemleri aslında kullandığı biliniyor.
Ancak bu, “gezgin cephaneler” ismi verilen yeni bir silah sınıfının geliştirilmesiyle değişti. Bu insansız hava araçları, otonom yeteneklere sahiptir ve makul gayelere saldırmak için bir insan tarafından programlanmıştır. Bu akın insan tarafından durdurulabilir. Savaş uçaklarını yahut helikopterleri riske atmadan birliklere hava takviyesi sağlayabilirler.
Bu çeşit dronlar, kontrollü ve büsbütün otonom silah sistemleri ortasındaki çizgiyi bulanıklaştırıyor ve en az on yıldır kullanılıyor.
Otonom savaş makinelerinin durumu
Bugüne kadar hiçbir ordu resmi olarak büsbütün otonom silah sistemlerini kullanmadı. Büsbütün otonom bir savaş, (henüz) yapay zeka dayanaklı savaşın sırf bir distopyasıdır.
Teknik açıdan bakıldığında, bu cins sistemlerin şimdi geniş çapta konuşlandırılmamasının bir ana nedeni var: Gerekli yapay zeka teknolojisi şimdi mevcut değil.
Son on yılda makine tahsilindeki patlama, yapay zeka araştırmalarında sayısız ilerleme sağladı, fakat mevcut yapay zeka sistemleri profesyonel askeri kullanım için uygun değil.
Teorik olarak hassasiyet, güvenilirlik ve yüksek süratli cevap vaat ediyorlar. Lakin pratikte, gerçek dünyanın karmaşıklığı nedeniyle hala başarısız oluyorlar.
Mevcut yapay zeka sistemleri ekseriyetle bağlamı anlamıyor, değişen şartlarla sağlam bir biçimde başa çıkamıyor, hücumlara karşı savunmasız ve mutlaka etik mevt kalım kararları vermeye uygun değil.
Aynı nedenlerle, büyük yatırımlara ve büyük vaatlere karşın, otonom otomobiller hâlâ yollarımızda yaygın olarak kullanılmıyor.
NATO ve ABD otonom silah sistemlerinin geliştirilmesi ve konuşlandırılmasını desteklediklerini tabir ederken, kontrollü otonom silah sistemlerinin ötesine geçmek istemiyorlar. Zira yapay zekanın güvenilirliği için hala insanların denetiminde olması gerekiyor.
ABD ordusunun araştırma kolu DARPA, ilgili gelişmelere milyarlarca dolar fon sağlıyor.
Ama denetim tam olarak nedir? Çizginin tam olarak nerede çekildiği her vakit net değildir – bir insanın daha sonra kendi kendine öldüren bir silah sistemi başlatması kâfi midir? Tekrar kapatabilmesi gerekiyor mu? Pekala ya insanın karar verme suratının artık kâfi olmadığı durumlar?
Havada insan-makine iş birliği
Şu anda, askeri ve savunma müteahhitlerinin odak noktası, öncelikle çeşitli sensör bilgilerini birleştirmek ve beşerlerle iş birliği yapan sistemler geliştirmek.
Eski JAIC lideri Nan Mulchandani, 2020’de ABD ordusunun odak noktasının ortak savaşta bilişsel yardım olduğunu söyledi.
Bu sistemlerden kimileri uçmak, sürmek yahut dalmak, istihbarat toplamak, belirlenen amaçlara kendi başlarına saldırmak yahut erzak sağlamak için tasarlanmıştır. Lakin vazifelerini, maksatlarını ve müsaadelerini her vakit bir beşerden alırlar.
Örneğin ABD Hava Kuvvetleri, Skyborg Programının bir modülü olarak Kratos’un XQ-58A varyantlarını test etti. Fakat bilinmeyen insansız hava araçlarının, bir insan pilotun yanında uçması, ondan buyruklar alması ve destekleyici bir keşif ve silah platformu sağlaması gerekiyor.
Program 2021’den beri test ediliyor ve bir düzine kadar insansız hava aracının yakın vakitte faaliyete geçmesi bekleniyor.
Öte yandan, ABD Donanması, MQ-25A Stingray insansız hava aracını temel alan otonom tanker uçağı geliştiriyor. Boeing ayrıyeten bir Loyal Wingman drone geliştirdi ve bunu Avustralya Hava Kuvvetlerine (RUAF) satıyor.
Rus Hava Kuvvetleri ise daha büyük S-70 Okhotnik insansız hava aracına, Çin Hava Kuvvetleri ise FH-97A’ya güveniyor .
Suda ve karada insansız hava araçları
Dronların ayrıyeten suda insanlara yardım etmesi bekleniyor: Örnekler ortasında ABD Donanması destroyeri Sea Hunter, Boeing’in Orca denizaltısı ve Rus donanmasına saldıran kolay Ukraynalı drone botları üzere yarı otonom gemiler yer alıyor.
Savunma müteahhitleri, karada kullanılmak üzere, ABD Ordusu tanklarına eşlik etmek için tasarlanmış Ripsaw M5 savaş uçağı ve Suriye’de halihazırda kullanılmış olan Rus Uranium-9 tankı üzere çeşitli silahlar geliştiriyorlar.
ABD piyadeleri, termal görüntüleme kameralarına sahip küçük keşif uçaklarıyla çalışıyor ve ABD Hava Kuvvetleri, Ghost Robotics’in yarı otonom robotik köpeğini test ediyor.
Alçaktan ve düşük maliyetli keşif hala insan gözüyle yapılıyor, lakin Ukraynalı bir insansız hava aracı kumandanına nazaran, Ukrayna mevcut imgelerle kendi yapay zekasını eğitiyor.
Bu, insansız hava araçlarının Rus askerlerini ve araçlarını otomatik olarak tespit etmesine ve GYKH döngüsünü değerli ölçüde hızlandırmasına (Gözlemle, Yönlendir, Karar Ver, Harekete Geç) imkan tanıyor.
Siber uzayda yapay zeka ve gelecekteki çatışmalar
Yapay zeka, gerçek dünyadaki savaştan uzakta, siber uzayda giderek daha fazla kullanılıyor.
Orada, berbat emelli yazılımların algılanmasına yahut kritik altyapı üzerindeki siber akınlardaki kalıpların belirlenmesine yardımcı olabiliyor.
2022’nin sonlarında NATO yapay zekayı siber savunma için test etti: Altı grup, hayali bir askeri üste bilgisayar sistemleri ve elektrik şebekeleri kurmak ve simüle edilmiş bir siber taarruz sırasında bunları çalışır durumda tutmakla görevlendirildi.
Ekiplerden üçüne ABD Güç Bakanlığı’nın Argonne Ulusal Laboratuvarı tarafından geliştirilen Otonom İstihbarat Siber Savunma Ajanı’nın (AICA) prototipine erişim sağlandı.
Deneyi yöneten siber güvenlik uzmanı Benjamin Blakely’ye nazaran test, AICA’nın akın modelleri, ağ trafiği ve amaç sistemler ortasındaki bağlantıları daha güzel anlayıp muhafazaya yardımcı olduğunu gösterdi.
Sonuç
Siber güvenlik, bilişsel yardım, sensör füzyonu yahut silahlı robotik köpekler olsun, yapay zeka şimdiden savaş alanını değiştiriyor.
Robotik, dünya modeli geliştirme yahut yapay zeka takviyeli materyal bilimi ve üretim tekniklerindeki gelişmeler yeni silah sistemlerini mümkün kıldıkça, tesirler önümüzdeki yıllarda artacaktır.
Yasalar da muhtemelen bu geleceğin bir kesimi olacak, en azından “Ölümcül Otonom Silah Sistemleri Alanında Gelişen Teknolojilere Ait Prensipler ve Düzgün Uygulamalar” başlıklı bir düzenleme şimdiden önerildi.
Söz konusu düzenleme, Mart 2022’de Avustralya, Kanada, Japonya, Kore Cumhuriyeti, Birleşik Krallık ve Amerika Birleşik Devletleri tarafından BM’ye sunuldu.
